Hammadde tedarikinde yaşanan sorunlar ve vergi yükü Türkiye’de madeni yağ üreticilerini zorlayan konuların başında geliyor. 2020 yılının Ocak ayında uygulamaya alınan geri kazanım katılım payı ödeme yükümlülüğü de yüksek maliyetlerin tuzu biberi oldu… Tüm bu şartlar altında pandeminin etkileriyle boğuşmaya çalışan sanayicimize kulak verdik ve sorunlarını dinledik.
Çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik düzenlemelerin yer aldığı Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7153 Sayılı Kanun, 10.12.2018 tarih ve 30621 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Madeni yağlardan ve ambalajlarından geri kazanım katılım payı (GEKAP) alınmasına ilişkin uygulamaya Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 31/12/2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik” ile Ocak 2020 dönemi itibariyle başlandı.
3 aylık olarak yılda 4 kez verilmesi gereken GEKAP Beyannamesi, 2021 yılı ikinci döneminde Nisan-Mayıs-Haziran ayları için 31 Temmuz 2021 tarihine kadar verilmesi gerekiyor. Bu sürenin geçirilmesi halinde, beyannamenin verilmesi gereken son günden ödendiği tarihe kadar geçen süre için 6182 sayılı Kanunun 51. maddesi gereğince faiz uygulanıyor.
Madeni yağ sektöründe faaliyet göstermekte olan firmaların madeni yağ ürünleri ve ambalajları çerçevesinde geri kazanım katılım payı ödeme yükümlülüğü bulunuyor. Çevre Kanunu’nun Ek-1 sayılı listesinde yer alan madeni yağ ürünlerini yurt içinde piyasaya arz edenler ve/veya ithal edenler GEKAP beyannamesi vermek ve ödemek durumunda.
Madeni yağlarda GEKAP
EPDK tarafından madeni yağ olarak tanımlanan yağlar GEKAP uygulamasına tabi olan ürünler olarak geçiyor. Ancak ihrakiye olarak kullanılan madeni yağlar GEKAP kapsamına girmiyor. Madeni yağların Çevre Kanunu’nun Ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerin (ambalaj hariç) üretiminde hammadde olarak kullanılması durumunda, hammadde olarak tedarik edilen bu ürünlerin ithalatçıları/üreticileri tarafından beyanda bulunulması gerekiyor fakat bunlar için GEKAP ödeme yükümlülüğü bulunmuyor.
Buna ek olarak, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin “Genel İlkeler” başlıklı 5. maddesinin onaltıncı fıkrası kapsamında madeni yağların piyasaya arz edilecek araçlarda orijinal eşya/parça olarak kullanılması şartıyla piyasaya sürenler tarafından beyanda bulunulması gerekiyor ancak bu ürünler için GEKAP tahsil edilmiyor. Orijinal eşya/parça tanımına uymasına rağmen münferit olarak piyasaya arz edilen Kanunun Ek-1 sayılı listesinde yer alan madeni yağlar için geri kazanım katılım payı beyanı yapılıyor ve geri kazanım katılım payı ödeniyor.
İhracat ile ihraç kayıtlı satışlar geri kazanım katılım payı uygulamasından muaf tutuluyor.
Ambalajlar için GEKAP
Madeni yağ ürünlerini piyasaya arz edenlerin ve/veya ithal edenlerin söz konusu kanun çerçevesinde ambalaj için de GEKAP beyannamesi vermesi ve ödeme yapması gerekiyor.
Ambalajlar; içerisinde bulunan, taşman, korunan, saklanan ve/veya satışa sunulan ürün/eşya/malzemelerin Çevre Kanunu’nun Ek-1 sayılı listesinde olup olmamasına, bu ürün/eşya/malzemelerin tehlikeli veya tehlikesiz özellik gösterip göstermemesine bakılmaksızın geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi tutuluyor. Bu kapsama plastik, cam, kağıt-karton, metal, ahşap ve kompozit ambalajlar giriyor.
Madeni yağ üretimi gerçekleştirerek ambalajlayan ve ambalajlı madeni yağları kendi adı ve/veya ticari markasıyla piyasaya arz eden firmalar bu ambalajlar için geri kazanım katılım payı ödemekle yükümlü. Başka firmaya ürettirdiği ürünlerin kendi adına ve kendi ticari markasıyla satışını gerçekleştiren firma ise piyasaya süren tüzel kişi olarak ambalaj için GEKAP ödemesi gerekiyor. Bu ürünleri toptancı olarak alan, satış noktalarına satan ve müşteriye perakende satışını gerçekleştiren tüzel kişilerin GEKAP yükümlülüğü bulunmuyor.
Yurt dışından ithal ettiği madeni yağ ürünlerini piyasaya süren firma, bu ürünlerin ambalajları için piyasaya süren olarak geri kazanım katılım payından sorumludur. Geri kazanım katılım payına ilişkin beyan ve ödemeler ithalatın gerçekleştiği işlem tarihi üzerinden yapılır. İthalat sonrası yurtiçinde yapılan devir ve satışlar için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü oluşmuyor.
Güncel durum
Madeni yağ üreticileri halihazırda KDV ve ÖTV yükü altında ezilirken, hammadde fiyatlarındaki artış ve piyasadaki dalgalanma ile de başa çıkmaya çalışıyor. Pandeminin etkisiyle ulaşımdaki yavaşlama özellikle karayolu ve havayollarında madeni yağ tüketimini geçtiğimiz yılın ilk yarısında önemli ölçüde azalttı. Pandeminin ilk döneminde salgının yayılma hızının fazla olması nedeniyle temel sanayi kolları dışında üretime de ara verilmesi ya da vardiya azaltımına gidilmesi endüstriyel yağların kullanımını da düşürdü. Ancak tedbirlerin artması ve kontrollü açılmalarla birlikte tekrar madeni yağ tüketimi eski seviyelerine döndü, hatta bazı alanlarda 2020 yılı öncesinden daha yüksek bir talep görülmeye başlandı.
Jet yakıtı kullanımındaki düşüş ile birlikte baz yağ arzında görülen sıkıntılar fiyatların artmasına sebep oldu. Pandemi etkisiyle katık ve kimyasal hammadde taşımacılığında da fiyatların yükselmesi ile birlikte madeni yağ üreticisinin yükü arttı.
Hal böyleyken, kendi ürününü üreterek piyasaya süren tüzel kişilerin ve madeni yağ ithalatı gerçekleştirerek piyasaya süren tüzel kişilerin omuzlarına madeni yağ ve ambalaj için ödenmesi gereken geri kazanım katılım payı yükü biniyor.
GEKAP ile ilgili yaşadıkları sorunları ve mevcut durumu Madeni Yağ ve Petrol Ürünleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD) Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Koçak ve Petroyağ Operasyon Direktörü Esat Güven’den dinleyelim.
Tayfun KOÇAK
Madeni Yağ ve Petrol Ürünleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD)
Yönetim Kurulu Başkanı
"Madeni yağ üreticileri Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) mükellefi olup, madeni yağda 1,5007 TL/kg ÖTV ödemektedir. Biz madeni yağ üreticilerinin ÖTV yükü yaklaşık %15 olup, KDV de eklendiğinde %30’lara çıkmaktadır. Uygulanması düşünülen geri kazanım katılım payı mevcut ÖTV tutarının 1/3’üne denk gelmektedir. Bu oran ciddi bir orandır. Madeni yağ üreticilerini finansal zorluklara sokacağı gibi aynı zamanda ihracatımızı da olumsuz etkilemektedir.
İlgili Kanun’da “Madde 10- 2872 sayılı Kanuna aşağıdaki ek maddeler eklenmiştir:
“Geri Kazanım Katılım Payı
EK MADDE 11-Ekli (1) sayılı listede yer alan ürünleri yurt içinde piyasaya arz eden üreticilerden / ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir. Ekli listedeki ürünlerden herhangi birinin piyasaya arzının, farklı bir ürünün /malzemenin /eşyanın ithalatı ile birlikte gerçekleşmesi halinde geri kazanım katılım payı ithalatçıdan tahsil edilir. Bu listede yer alan tutarlar her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanır.
Tahsil edilen katılım payları, ilgililerce en geç ertesi ayın on beşine kadar ilgili mal müdürlükleri hesaplarına aktarılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Bu maddede sayılan gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” hükmü yer almaktadır.
Ek’li (1) sayılı liste Geri Kazanım Katılım Payı tutarı da biz madeni yağ üreticilerine 54 kr/kg bir yük getirmektedir.
Madeni yağ sadece otomotivde, endüstride, deniz araçlarında, savunma sanayiinde kullanılmamaktadır. Ayrıca kauçuk sanayi, plastik sanayi, lastik sanayi, tekstil sanayi gibi sektörlerde de hammadde veya yardımcı madde olarak kullanılmaktadır. Bu sektörlere de getirdiği maliyet yükü ciddi boyuttadır ki sadece kauçuk sanayinin kullandığı hammadde extract baz yağın fiyatının ortalama %20’sine tekabül etmektedir. Bu katılım payı, zaten zor bir süreçten geçen sektörümüzdeki üretici firmalara çok ciddi finansal yük getirmektedir.
Ayrıca madeni yağ üreticileri olarak madeni yağ ambalajlarının geri kazanımı için her yıl yetkilendirilmiş kuruluşla belgelendirme yükümlülüğümüzü yerine getirmekteyiz. Piyasaya sürülen madeni yağlar tüketicide madeni yağ atığı olarak ayrı toplanmakta ve yetkilendirilmiş kuruluş olan PETDER’e verilmektedir. Madeni yağ üreticileri de yetkilendirilmiş kuruluşlara atık yağ toplama bedeli olarak yıllık bir bedelde katılım payı ödemektedir.
Bunun yanında ihracatımız ve kauçuk, plastik, tekstil gibi madeni yağı hammadde veya yardımcı madde olarak kullanan sektörler de yukarıda açıkladığımız gibi maliyet unsuru açısından ciddi manada olumsuz etkilenmektedir."
Esat GÜVEN
Petroyağ ve Kimyasallar San. Tic. A.Ş.
Operasyon Direktörü
"Çevreye olumsuz etkisi olan atıkları sınırlamak ve sürdürülebilir çevre amacı için oluşturulan her çabanın yanındayız. Geri kazanım katılım payı yönetmeliğini de bu şekilde görmekteyiz. Sürdürülebilir çevre şirketimizin yönetim ve çevre politikalarında önemli bir istikamet olmakla beraber kurumsal değerlerimiz içerisinde önemli bir yere sahiptir.
Geri kazanım katılım payı yönetmeliğini yayınlandığı tarihten bu tarafa hem uygulama hem de bildirimleri konusunda birçok sektörde yaşanan zorluklar bizim sektörümüz içinde geçerli olmuştur. Bunlardan bazılarına TOBB ve üyesi olduğumuz Petrol Sanayicileri Derneği (PETDER) öncülüğünde girişimler ile çözümleri sağlanmıştır. Bazı önemli gördüğümüz uygulama hataları için ilgili bakanlık ve daire başkanlığına yaptığımız bildirimler henüz çözüme kavuşturulamamıştır. Bunlardan belki de en önemlisi geri kazanım katılım payının madeni yağların kullanımı sonrası atık yağ oluşturulup oluşturulmadığına bakılmaksızın tüm madeni yağlarda uygulanmasıdır. Bu durumun da özellikle proses yağları olarak sınıflandırdığımız ve termoplastik ve termoplastik elastomer malzeme üreticileri, kauçuk üreticileri, kozmetik ve tekstil firmaları için maliyet etkisi önem arz etmektedir. Bu sektörlerde kullanılan yağların tamamı ürettikleri ürünlerin içerisinde hammadde olarak kullanılmakta ve hiçbir şekilde atık madeni yağ oluşturmamaktadırlar. Ek-1 listede yer almayan bu ürünler, ağırlıklı otomotiv sektörüne olmak üzere ihracat pazarına çalışmaktadır. Kullandıkları yağın atık yağ oluşturmaması bu sektörlerde haksız bir katılım payı maliyeti oluşturmakta, ihracat maliyetlerinde artış ile rekabet koşullarının zorlaşması sebebi ile biz madeni yağ üreticilerinden destek beklemektedirler.
Bu konu özelinde, çeşitli sektörlerde prosesinde hammadde girdisi olarak kullanılan ve hiçbir şekilde atık oluşturmayan yağların geri kazanım katılım payları için muhakkak mahsup ya da muafiyet olarak bir çözümün getirilmesi çok önemlidir."
