Yazan: Kimyager - ARGE Uzmanı Sedanur Birincioğlu
Madeni yağ sektörü; tekstil makinelerinin yağlanması, performans iyileştirmesi ve kullanım ömürlerinin artırılması açısından tekstil sektörü ile ilişki içindedir. Makine yağlarının yanı sıra tekstil üretiminin birçok aşamasında mineral, sentetik ya da bitkisel bazlı yağlar kullanılmaktadır.
Türkiye’de tekstil; GSYH ve istihdam içindeki payı, yatırım altyapısı ve yüksek ihracat oranıyla ülkemizin lokomotif sektörlerinden biridir. Çin, Hindistan, Güney Kore, Pakistan ve Vietnam gibi ülkelerle rekabet ederek küresel pazarda söz sahibi olan tekstil sektörümüz, üretimde kullanılan makineler ve kimyasal maddeler açısından da büyük ölçüde ithalata dayanmaktadır.
Tekstil sektörü; pamuk ve yün gibi doğal lif ihtiyacı açısından tarım ve hayvancılık sektörüyle, sentetik elyaflar açısından petrokimya sektörüyle, boya – terbiye kimyasalları açısından kimya sektörüyle, aksesuar kullanımı açısından da pek çok yan sektörle iç içedir. Tekstil üretiminde makine yağlarının yanı sıra; harman, kone, spin finish, örme, dokuma, bobin aktarma yağı gibi mineral, sentetik ya da bitkisel bazlı yağlar da kullanılmaktadır.
Örme ile yüzey oluşturma işlemi ipliğin en hızlı şekilde kumaş yapısına dönüştürüldüğü sistemdir. Örme yüzeyler, ilmek oluşum tipine göre 2 ana sınıfa ayrılır:
- Atkılı örme sistemli makineler
- Çözgülü örme sistemli makineler
Tercih edilen yönteme göre uygun bir yağlayıcı kullanılır.
Örgü Yağlarının Önemi
Tekstil makine yağları; tekstil makinelerinin etkin çalışması için kullanılan, madeni yağa eklenen katkı maddeleriyle hazırlanan makine yağlarıdır. Tekstil makine yağları, günümüz modern tekstil makinelerinin ürün kalitesini korur ve daha yüksek hızda çalışmasını sağlar.
Bu yağlayıcılar, ekipmanların çalışma süresini potansiyel olarak artırır ve böylece bakım gereksinimlerini azaltır. Planlanmamış arıza süresi riski ile çalışma esnasındaki gürültü ve titreşimi de düşürür.
Tekstil makine yağı üreticilerinin, çeşitli sıcaklıklara hizmet eden ve kimyasal olarak dirençli ürünler sunduğu bilinmektedir. Yağların, üretilen kumaşa sızması durumunda leke bırakmaması istenir. Dolayısıyla bu yağlar ürün kalitesini etkilemeden kolayca yıkanabilir olmalıdır.
Tekstil makine yağları; makinelerin bakım ihtiyacını ve arıza riskini azaltırken, titreşim ve gürültü açısından daha konforlu bir kullanım deneyimi sağlar.
Yuvarlak Örgü Makinesi Çalışma Prensibi
Tekstil makinelerinde birden çok yöntemle kumaş örülebilir. Bu yöntemlerden biri olan yuvarlak örgü makineleri; çalışma prensipleri, gereklilikleri, mevcut durumları ve gelecekleri üzerinden detaylı olarak incelenmiştir.
Yuvarlak örme makineleri, bir kovan çevresine dizilen 1750 ila 3000 adet iğnenin, dairesel düzlemde hareket etmesiyle kumaş örülmesine imkân tanıyan makinelerdir. Örülen kumaş makinenin alt tarafında bulunan kumaş sarma silindirine sarılarak istenen ebatlarda kesilir ve örme işlemi gerçekleştirilir.
Örme tekstillerin avantajları arasında üretimin daha ucuz olması, yüksek kaliteli iplikler gerektirmesi, tasarım desenlerinin daha kolay değiştirilmesi, konfor ve iyi yalıtım sıralanabilir. Önümüzdeki yıllarda örme tekstillere talebin artırması da beklenmektedir.
Örgü Yağlarında Kullanılan Bileşenler
- Yüksek kaliteli baz yağ (22, 32, 46 cSt)
- Aşınma önleyici (AW)
- Sürtünme azaltıcı
- Yüksek basınç katkısı (EP)
- Korozyon önleyici
- Antioksidan
- Emulgatör
Örgü Makinesi Yağı Hangi Standartları Karşılar?
- DIN 62136
- OEKO-TEX Standard 100
- GOTS & REACH uyumluluğu
- ZDHC (Zero Discharge of Hazardous Chemicals)
- ISO 9001
- ISO 14001
- İsteğe bağlı olarak Groz-Beckert
- İsteğe bağlı olarak Mayer&Cia
Örgü yağlarında öncelikli olarak fiziksel görünüm ve performans karşılaması için DIN 62136 ya da bu standardın ASTM karşılığı aranır. Organik kumaş üreticileri ayrıca GOTS ya da OEKO-TEX belgelendirmesi talep eder. Global yuvarlak örgü makine ve bu makinelerin platin iğne üreticileri tarafından yağın belgelendirilmesi de prestij ve uygunluk açısından önemlidir.
Global Tekstil Yağı Firmaları
Nye Lubricants, Inc.,
Total S.A.,
Klüber Lubrication,
The Chemours Company,
BENJN R. VICKERS & SONS LTD.,
BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG,
Eni S.p.A.,
Matrix Specialty Lubricants B.V.,
CARL BECHEM GMBH,
Eldons Lubricants Industry.
Örgü Yağları Kullanımı İle Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Makineye ve uygulamaya yönelik uygun viskozite ve renkte yağlayıcı kullanılmalıdır.
- Makineye yağ verme ayarı az ya da çok olmamalıdır.
- Makinelerin bulunduğu alanda iplik tozları ve alan sıcaklığı yükseldikçe operasyonda zorluklar görülür. Bu yüzden sıcaklık, kumaş ve iplik tozları makineden uzaklaştırılmalıdır.
- Yağın depolama koşullarına mutlaka dikkat edilmelidir. Aşırı soğuklarda yağ içerisinde bulunan katkılarda çökme olabilir. Bu duruma gelen bir yağ tamamen çözülüp homojen hale geldikten sonra kullanılmalıdır.
Örme Kumaşların Global Market Büyüklüğü ve Öngörüsü
ABD örme teknik tekstil pazarı 2019 yılında 4,568.9 milyon dolar değerindeydi. 2027 yılına kadar bu değerin 6,090.1 milyon dolara ulaşması öngörülmektedir. Almanya, Hindistan, Fransa, Çin ve Kanada bu pazar büyüklüğüne en çok katkıda bulunan ülkeler arasındadır. Örme kumaş pazarındaki büyüme eğiliminin, ilişki içinde olduğu madeni yağ sektörüne olumlu yansıması beklenmektedir.
Örme kumaş pazarındaki büyüme eğiliminin, tekstil yağlarına talebi artırması bekleniyor.
Örme Yağlarının Geleceği
Birçok sektör ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili olan madeni yağlar, tekstil sektöründe önemli bir yere sahiptir. Sektörde mineral, bitkisel ya da sentetik yağlar ile hazırlanmış yağlayıcılar kimi zaman elyafın veya ipliğin performansını arttırırken, kimi zaman da tekstil makinelerinin performansını ve ömrünü arttırmaktadır. Kullanılan kimyasalların (katkıların) ve baz yağın kalitesi kadar son kullanıcının uygulama metodu, depolama yöntemi, doğru ürün tercihlerinin de öneminden bahsetmek gerekir.
Global olarak özellikle Avrupa’da sıkça gündeme gelen ve yaptırımları başlayan sürdürülebilirlik, döngüsel ekonomi, minimum kullanım miktarları ülkemizde de gündeme gelmektedir. Özellikle tekstil sektörünün organik kumaşlar konusundaki yönelimi zararlı kimyasallara maruz kalmamış kumaşlar üretme, su kullanımını azaltma eğilimleri mevcuttur. Üretici ya da kullanıcı olmanın dışında bireyler olarak da özellikle petrokimya sektöründe çevresel etki konusuna yüksek bilinç ve farkındalık geliştirmeliyiz.
“Doğa ile savaş halindeyiz. Eğer kazanırsak, kaybedeceğiz.”
Hubert Reeves
