"Yağlayıcı Ambalaj Pazarı 2019:2024'e kadar Endüstri Büyüme Eğilimleri ve Tahminlerinin Derinlemesine Analizi" adlı rapora göre 2016 yılında dayanıklılık, kolay bulunurluk ve maliyet avantajlarıyla plastik, ambalaj pazarının yüzde yetmişinin üstünde paya sahip oldu. Bu payın yüzde kırkı polietilene ait. Metal ambalajlarda ise hafif, bol bulunur, maliyeti düşük alüminyumun payı yüzde altmış. Ambalajlarda fıçı ve bidonlar en büyük geliri elde ederken, yakın gelecekte kovalarda talep artışı beklenmekte.
Otomotiv ve enerji sektörlerindeki pozitif büyüme göstergelerinin yağlayıcı ambalaj pazarını yönlendireceği öngörülürken, ambalajlarda yenilikçi malzeme, geri dönüşüm ve eko-tasarım çözümleri, tekrar doldurma, son ürünün karbon ve su ayak izinde ambalaj izinin düşürülmesi gibi başlıklar gündemde. Yağlayıcı üreticileri ve ambalaj tedarikçilerinin sürdürülebilir seçeneklere yönelimi ambalaj atık yönetimi açısından da mühim bir husustur. Çünkü ömrünü tamamlamış her yağlayıcı ambalajı kıymetli bir hammaddedir. Bu nitelik unutulmamalıdır. Başta plastikler olmak üzere atık ambalajlar geri dönüşüme ve/veya ileri dönüşüme girerek döngüsel ekonomide katma değer kazanmalıdır.
Atık Yönetimi Yönetmeliği (2015), Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (2017) ve Sıfır Atık Yönetmeliği (2019) yağlayıcı ambalajları için yükümlülükler getirirken, 31 Aralık 2019 tarihli "Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik" kapsamında, ambalajları sürenlerden/ithalatçılardan tahsil edilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesi, beyan edilmesi, tahsilatı ve izlenmesi amaçlanmaktadır. Bu yönetmelik ile Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) ve Depozito kavramları üretici yükümlülüğüne girdi. Belirli bir maddi değeri üzerinde taşıyarak piyasaya arz edilen ürünlerin/eşyaların kullanım sonrasında, kullanıcı veya tüketicilerden iade alınmasına yönelik kurulan/kurdurulan sistem "Depozito" olup, GEKAP beyannamelerinin verilmesi ve uygulanması gerekmektedir. GEKAP ödeme yükümlülüğü ürünlerin yurt içinde piyasaya arz edilmesi/ithalatın gerçekleşmesi ile başlamaktadır. 1 Ocak 2020 tarihinden başlayarak madeni yağ için "50 Kuruş/kg GEKAP Tutarı" ödenecektir.
Türkiye Sıfır Atık Vakfı Kanun taslağında "Çevreyi koruma bilinci oluşturmak, sıfır atık yönetimini destekleyen etkin bir uygulama için sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasına, yaygınlaştırılmasına ve geliştirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunmak, depozito sisteminin kurulmasına ve geliştirilmesine katkı sağlamak, depozito sistemlerini uygulamak, uygulattırmak ve tüm taraflar arasında koordinasyonu sağlamak" hedeflenmektedir. Tüm mevzuat ile yağlayıcı üreticilerinden ambalajları için genişleştirilmiş üretici sorumluluğu beklenmektedir. Bu ciddi sorumluluğu güzelim vatanımız ile gezegenimiz de beklemekte.
Ülkemizin ve çevremizin geleceği için GEKAP'a sektörel tam destek sunan yağlama yağı üreticilerinden bana ulaşan bilgilere göre düzeltilmesi beklenen hususlar:
• GEKAP'ın nasıl toplanacağı, faturada gösterilip gösterilmeyeceği konusuna açıklık getirilmelidir.
• Bazı GEKAP mükellefleri ve Orijinal Ekipman Üreticileri (OEM) için muafiyet ve mahsuplaşma imkanı tanındı. Ancak faturada gösterme, beyan ve kanıt sunma hususlarının nasıl olacağı belli olmalıdır.
• İthal edilen bir ürün ihraç edilirse, ithalatta ödenen GEKAP bedeli ürün maliyetinde kalıyor. Bir mahsuplaşma yok. Bu durumda yaratılan katma değerin kaybolması önlenmelidir.
• Kauçuk malzeme üretimi, termoplastik malzeme üretimi, patlayıcı üretimi ve tekstil kimyasalları üretimi için proses yağları hammadde. Bu yağ bir atık oluşturmamakta. Bu üretimlerde GEKAP nedeni ile yağ tüketicilerinin maliyeti otomatik olarak artıyor. Büyük ölçüde ihracata çalışan bu kuruluşların ortalama yüzde 5-10 arasında bir maliyet artışını kaldırmaları mümkün değil. Bir yandan teşvik verilen bu sektörler diğer yanda pazar kaybına uğrayacaktır. Bu nedenle yağ tüketicilerine bir mahsuplaşma veya iade mekanizması tanımlanmalıdır.
GEKAP yağlayıcı yıllık akçesinin kabaca bir hesabı yapılırsa, yüksek bir tutara ulaşılmaktadır. Bu potansiyel ekonomik tutarın yeşil vatanımız, mavi vatanımız için başta ileri dönüşümde olmak üzere yağlama yağı atık yönetimi için değer kazanması ülke menfaatimizedir.
