Atık yağların etkili ve sürdürülebilir yönetiminde en temel problem, atık yağ minimizasyonu ve geri kazanım (ham madde, enerji vb.) stratejileri planlanmadan önce yıllık toplam atık yağ oluşum miktarının bilinmemesidir. Şirketlerin ve üretim tesislerinin finansal ve ekonomik stratejilerinin daha iyi belirlenmesi, anlaşılması ve yönetilmesi için paydaşların yıllık atık yağ oluşum miktarlarının tahmin edilebilmesi amacıyla kullanabilecekleri atık yağ üretim faktörlerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Ayrıca, yetkililer tarafından ulusal veya bölgesel düzlemde atık yağ yönetim planlarının hazırlamasında gerçeklere dayalı tahminlerin yapılabilmesi için de atık yağ üretim faktörleri ön plana çıkmaktadır. Bu faktörler, ekonomik büyümenin mutlak olarak atık yağ üretiminde artış anlamına gelmediğinin kanıtlanması amacıyla da kullanılabilmektedir. Ancak bu noktada, geliştirilen atık yağ üretim faktörlerinin belirli kriterlere uyması gerekmektedir.
Bu sebeple ilgili tarafların farklı uygulama seviyelerindeki taleplerini karşılamak üzere geliştirilecek atık yağ üretim faktörlerinin aşağıdaki gereklilikleri karşılaması beklenmektedir:
- Atık yağlara ilişkin hem güncel hem de temsili verileri sağlaması,
- Sorunlu alanların yanı sıra iyileştirme olasılıkları ve potansiyelleri belirtmesi veya karakterize etmesi,
- Yorumlanabilmesi ve kullanımının kolay olması,
- Zaman içindeki trendleri göstermesi ve projeksiyonlara temel oluşturması,
- Değişikliklere duyarlı olması,
- Endüstriyel sektörlerde karşılaştırmalar için temel sağlaması,
- Ortak bilimsel standartlara veya uluslararası yöntemlere uyumlu olması ve
- Kavramsal bir çerçeveye uyması
Bu kapsamda geliştirilebilecek atık yağ üretim faktörleri, genel olarak otomotiv ve endüstri olmak üzere 2 ana başlık altında toplanmaktadır. Atık yağların temel kaynağı olan otomotiv sektörü (ulaşım, nakliyat) ve endüstriyel prosesler için günümüze kadar bazı çalışmalar yürütülmüştür. Ancak bu değerler genellikle Avrupa Bölgesi için geçerli olmaktadır. Avrupa Bölgesi için geçerli olan atık yağ üretim faktörleri yandaki tabloda verilmiştir.
Kaynak: European Commission Eurostat E.2- Environmental statistics and accounts
Mevcut tablo çeşitli yağlama yağları için spesifik atık yağ üretim faktörleri oranlarını göstermektedir. Bu faktörler genel olarak piyasaya arz edilen madeni yağların yararlı kullanım ömrü sonunda toplanabilir atık yağ kısmını göstermektedir. Piyasaya sürülen madeni yağ miktarlarının spesifik atık yağ üretim faktörleri (oranlarıyla) çarpılması sonucunda, madeni yağların spesifik uygulamasından (motor, dişli kutusu, makine, hidrolik vb.) kaynaklanacak (toplanabilir) atık yağ miktarları hesaplanabilmektedir.
Atık yağ istatistiklerinin belirsizliği ve atık yağ oluşumunu etkileyen faktörler dikkate alındığında ise atık yağ miktarlarının tahmini oldukça zordur ve şu ana kadar gelecekteki atık yağ oluşumunu analiz etmek ve açıklamak için gerçekleştirilen çalışmalar oldukça yetersiz kalmaktadır.
Dolayısıyla bu durum yağ tipleri bazında ülkemizde kullanılabilecek atık yağ üretim faktörlerinin geliştirilmesini gerektirmektedir. Gerçekleştirilecek çalışmalar sayesinde uygun toplama ve geri kazanım sistemleri planlanarak atık yağların bilinçsiz işlemler sonucunda çevreye yayılması önlenebileceği gibi geri kazanılabilir materyal ve enerji geri kazanımı miktarları da artırılacaktır.
