Dr. Eyüp Şimşek – Chemvisor Genel Müdürü
1. KKDİK Yönetmeliğinde Düzenleme
Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni Ve Kısıtlanması Hakkındaki Yönetmelikte (KKDİK, (R.G. 23.06.2017 tarih ve 30105 (Mükerrer) sayılı) değişiklik öngören yönetmelik 23.12.2023 tarih ve 32408 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir [1].
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞB, Bakanlık) tarafından hazırlanan değişiklik doğrultusunda, kayıt süreci ve mevzuat uyumunu desteklemek amacıyla; maddelerin tonaj aralıklarına ve sınıflandırmalarına göre kayıt için son tarihler yeniden düzenlenmiştir. Kayıt için güncellenmiş son tarihler aşağıda verilmiştir:
Çeşitli zorluklar nedeniyle KKDİK kayıt sürecinde yeterli ilerleme kaydedilememesine bağlı olarak Bakanlık tarafından mevcut durum değerlendirilmiş ve kayıt için son tarihler yeterli süreyi sağlayacak şekilde güncellenmiştir. İlgili değişikliğin ardından, kayıt için son tarihin neden güncellendiği ve güncellemenin kayıt sürecini kolaylaştırmak için getirdiği fırsatlar hakkında kısa bilgi vermek için Bakanlık tarafından bir duyuru yayınlanmıştır [2]. Duyuruya göre:
- Ortak kayıt sürecinin (lider seçimi, veri ve maliyet paylaşımı gibi) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde yürütülecek çalışmalar sonucunda Bakanlık tarafından yayımlanacak usul ve esaslar çerçevesinde yürütülmesi gerekmektedir.
- Kayıt için son tarihler, üretilen veya ithal edilen tonaj miktarına ve maddenin zararlılığına bağlı olarak 31.12.2026, 31.12.2028 ve 31.12.2030 olarak revize edilmiştir.
- KKDİK çerçevesinde mevcut verilerin kullanılması esas olmakla birlikte, sürelerin kademeli olarak uzatılmasıyla, gerekli bilgileri mevcut olmayan maddeler için (KKDİK Ek VII, VIII, IX ve X kapsamında) gerekli bilgileri üreten laboratuvar altyapısının güçlendirilmesine olanak sağlanması amaçlanmaktadır.
- İnsan sağlığı ve çevrenin korunması için KKDİK doğrultusunda yükümlülüklerin yerine getirilmesinde gerekli hassasiyetin gösterilmesi beklenmekte ve Kayıt başvuruları sürecinin hızlandırılması gerektiği belirtilmektedir.
Ayrıca, yönetmelik değişikliğinde belirtilen usul ve esasların belirlenmesine yönelik çalışmaların sonucunun Bakanlıkça duyurulması beklenmektedir.
- Kayıt Sürecine Dair Öneriler
Mevcut durumda, belirlenen yeni son kayıt tarihleri ekseninde devam eden kayıt sürecine ilişkin olarak, KKDİK mevzuat uyum yükümlülüğünün zamanında yerine getirilebilmesi için aşağıdaki konular göz önünde bulundurulmalıdır:
- Kayıt sürecinin zaman alması, özellikle geçtiğimiz son dönemde tecrübe edildiğine göre, dar zaman diliminde kayıt işlemlerinin mümkün olamayacağı,
- Birçok dış etmen kayıt sürecini etkileyebilmektedir. Örneğin, Lider kayıt ettiren (LR) atanmadığı durumlarda, Lider kayıt ettiren rolünde kayıt gerekebileceği veya hiçbir kuruluşun LR olmak için istekli olmaması durumunda belirsizlik oluşabileceği,
- Lider kayıt ettiren rolü için gerekli bilgi gereksinimlerinin sağlanmasının uzun zaman alabileceği veya her zaman verilere erişimin mümkün olmayabileceği veya yeni veri üretilmesi gerekebileceği,
- MBDF üyelerinin sürece dâhil olmaması durumunda, veri erişim hakkı (LoA) bedeli maliyetlerinin yüksek kalabileceği
Bu bağlamda, mevzuat uyum sürecine katkı sağlaması ve yükümlülüklerin yerine getirilebilmesi için,
- ilgili maddeler için kayıt sürecini (MBDF iletişimine dahil olarak) yakından takip etmek ve kayıt için devam edilecek stratejik maddeleri belirlenmesi,
- özellikle yüksek tonaj aralığına sahip maddelerin kayıt süreçlerin önceliklendirilerek hızlandırılması,
- gerektiğinde sektör dernekleri aracılığıyla Lider kayıt ettiren seçimine dahil olunması,
- ilgili kayıt son tarihine uymak için ilgili maddelerin zararlılık sınıflandırmasını gözden geçirilmesi,
- LoA bedeli mevcutsa ortak kayıt işlemleri için gerekli ek bilgi ve belgeleri hazırlanması (ör, analitik çalışma raporu, kullanımlar, vb.)
- stratejik maddeleriniz için uygun bir Lider Kayıt ettiren mevcut değilse, Lider kayıt ettiren olma konusunda karar verilmesi
- ilgili maddeler için tonaj aralığı, ithalatçı/alt kullanıcı bilgilerinin güncel tutulması önem arz etmektedir.
Kayıt sürecinin tamamlanması, öncelikle mevzuat uyumu açısından önem arz etmektedir. İlgili maddelerin önceliklerine göre plan dahilinde zamana yayılarak kayıtlarının tamamlanması dengeli-yıllara dağıtılmış bir kaynak ve maliyet yönetimi sağlayacaktır. KKDİK mevzuat uyumu sonrasında gelecek mevzuat uyum yükümlülüklerine hazır hale gelinecektir. Aynı şeklide, kuruluş sürdürülebilirlik, insan sağlığı ve çevre konusunda yükümlüklerini önceleyen bir statüye kavuşacaktır. Bu durum kuruluşu bir adım öne çıkaracak ve rekabet gücüne katkı sağlayacaktır. Özellikle çok sayıda maddenin kaydını tamamlamak durumunda olan kuruluşlar tarafından, erteleme ile kazanılan zamanın, uzman işgücünün oluşturulmasına yönelik eğitimler (ör, Kimyasal Değerlendirme Uzmanlığı) için fırsat olarak görülmesi gerekmektedir.
Kayıt sürecinin başından itibaren atılması gerekli adımlar ve aşamalar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
- Kimyasal Madde Envanter Yönetimi
- Ürün temelinden madde temeline geçişi gerçekleştirin (Farklı zincir uzunluğuna sahip maddelerden oluşan madeni yağ ürünlerinden doğru madde tanımlamasının yapılması gerekmektedir.)
- Madde × hacim × tedarikçi (≥1 ton/yıl) temelinde KKDİK madde yönetim tablosunu oluşturun.
- Bir maddenin KKDİK kaydı kapsamında olup olmadığını analiz edin (Ör, Polimerler muaftır ancak monomerler kayıt altına alınmalıdır).
- Kayıt stratejisi geliştirme
- Kayıttan kimin sorumlu olduğuna karar vermek için tedarik zincirini gözden geçirin
- Maddelerin kayıt durumlarına ilişkin olarak tedarikçi(ler) ile iletişime geçin
- Kaydedilecek stratejik maddeleri belirleyin
- Ön-MBDF (pre-SIEF) Bildirimlerinin Tamamlanması
- Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama Hakkında Yönetmelik (SEA) Bildirimlerinin tamamlanması
- Madde kimliğinin ve bileşiminin belirlenmesi (Lider kayıt ettiren ve ortak kayıt ettiren (CoR) rolü için gerekli analitik çalışma raporlarının hazırlanması)
- Kayıt Süreçlerinin Tamamlanması
- Lider kayıt ettiren rolünde kayıt: Bilgi gerekliliklerinin sağlanması ve veri erişim hakkı elde edilmesi, kayıt dosyasının hazırlanması ve Bakanlığa sunulması gerekmektedir. Tüm kayıt süreci paralelinde, MBDF iletişiminin yürütülmesi gerekmektedir.
- Ortak kayıt ettiren rolünde kayıt: Lider kayıt ettirenin atandığı maddeler için öncelikle Lider kayıt ettiren tarafından yapılan MBDF iletişimin takip edilmesi, Madde tanımlama formu (SIP) uyarınca madde aynılığı için analitik çalışma raporunun hazırlanması, veri paylaşım anlaşması ve LoA bedelinin ödenmesi, ortak kayıt dosyasının hazırlanması ve Bakanlığa sunulması gerekmektedir.
- Kayıt Dosyasının Güncel Tutulması
Görüldüğü üzere, ilgili adımların derin mevzuat ve teknik bilgi gerektirmesi sebebiyle birçok aşamada uzman danışmanlığına ihtiyaç duyulabilmektedir. Ülkemizde ilgili mevzuat uyumu konusunda yetkin işgücü ve kuruluşların sınırlı sayıda ve düzeyde olması sebebiyle önceden planlanmış kayıt süreci bu konuda yetkin danışman kuruluşlarıyla verimli bir işbirliği zemini oluşturacaktır.
- Güvenlik Bilgi Formlarının Mevzuat Uyumuna dair Güncelleme
Yönetmelik değişikliği, GBF gerekliliğine ilişkin olarak (KKDİK Madde 27, Ek II), ilgili değişiklik ve duyuru bir güncelleme içermemektedir. 31 Aralık 2023 itibariyle, GBF’ler KKDİK Ek II’ye uygun olarak sertifikalı bir Kimyasal Değerlendirme Uzmanı (KDU) tarafından Türkçe olarak hazırlanmalıdır.
Ayrıca, KKDİK yönetmeliğindeki değişikliğin Güvenlik Bilgi Formu (GBF, SDS) hazırlama süreçlerine etkisi Bakanlık tarafından yayımlanan 9 Şubat 2024 tarihli duyuruda [3] açıklığa kavuşturulmuştur. İlgili duyuruda belirtilen hususlar ve uygulamaya yansımaları aşağıda verilmiştir.
GBF Hazırlanmasına Yönelik Yürürlükteki Yönetmelik: KKDİK Madde 64 uyarınca, Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik (GBF) (R.G. 13.12.2014 Tarih ve 29204 Sayılı) yürürlükten kaldırıldığı vurgulanmıştır. Dolayısıyla, 31 Aralık 2023 tarihinden itibaren hazırlanacak GBF’lerin KKDİK yönetmeliği uyarınca hazırlanması gerekmektedir.
Mevcut GBF’lerin durumu: KKDİK kayıt tarihlerinin ertelenmesine paralel olarak izin ve kısıtlamaya dair güncelleme sonucunda Güvenlik Bilgi Formlarının güncellenmesini gerektiren durumların belirtildiği KKDİK Madde 27 (9) uyarınca, bir güncelleme gerekmediği anlaşılmaktadır. Ayrıca, “Kaydın ardından yapılan herhangi bir güncelleme kayıt numarasını da içerir” gereğince, KKDİK kayıt numaralarının GBF üzerinde belirtilmesi için bir güncellenmesinin gerekmediği anlaşılmaktadır (KKDİK madde 27 (10)).
Kaldırılan “Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik (GBF) (R.G. 13.12.2014 Tarih ve 29204 Sayılı)” uyarınca hazırlanmış olan GBF’ler hazırlayıcı sertifika son tarihine kadar kullanılmaya devam edecektir. Ancak, hazırlayıcı sertifika süresi sona eren GBF’lerin KKDİK Ek XVIII kapsamında belgelendirilen Kimyasal Değerlendirme Uzmanı (KDU) tarafından KKDİK Ek II uyarınca yeniden hazırlanması gerekmektedir.
Kaldırılan bir yönetmelik kapsamında hazırlanan GBF’lerin geçerliliğinin devam edeceği ancak, hazırlayıcı sertifika süresinin sona ermesine bağlı olarak ilgili GBF’nin mevzuatla uyumsuz hale gelmesi kendi içinde tutarsızlık içermesine karşın, KKDİK kayıt tarihlerindeki güncellemeye paralel bir ara çözüm olarak mevcut geçiş döneminde uygulanacağı anlaşılmaktadır. İlgili duyuruyla birlikte, 23 Aralık 2023 tarihinden önce GBF Hazırlayıcı sertifikası ile hazırlanan GBF’lerin en geç 3 yıl içinde güncellenmesi gerekecektir. Ayrıca, KKDİK Madde 27 (10) uyarınca, Risk yönetim önlemlerini etkileyebilecek bilgiler veya zararlılık sınıflandırmasına ilişkin yeni bilgiler edinildiğinde, İzin verildiğinde veya reddedildiğinde, Kısıtlama getirildiğinde mevcut GBF’lerin güncellenerek mevcut ve son 12 ay içinde tedarik edilen eski alıcılara yazılı veya elektronik ortamda ücretsiz olarak iletilmesi gerekmektedir.
GBF’lerin Bakanlığa bildirimi: İlgili duyuru uyarınca, Güvenlik Bilgi Formlarının Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) alanından Güvenlik Bilgi Formu Bildirim sistemi aracılığıyla Bakanlığa bildirimi gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak bildirimlerin kuruluşa ait Tesis(ler) adına yapılması gerekmektedir.
Sonuç
Gelinen aşamada, KKDİK kayıt sürecinin beklenen seviyede tamamlanamaması sebebiyle Bakanlık tarafından KKDİK kayıt son tarihleri tonaj aralığı ve zararlılık sınıflandırması temelinde düzenlenmiştir. Kayıt son tarihlerindeki düzenlemenin, mevzuat uyum konusunda rehavete sebep olmaması ve ilgili tarihler yaklaştıkça benzer sorunların yaşanmasının önüne geçmek adına, yükümlü kuruşlar tarafından kayıt stratejilerinin oluşturularak zaman planlamasın yapılması önem arz etmektedir. Kayıt sürecinin karmaşıklığı ve dış etmenlere bağı olması bunu desteklemektedir.
Ayrıca, düzenlemede belirtilen veri paylaşımı ve ortak kayıt süreçlerine ilişkin usul ve esasların Bakanlık tarafından yayımlanması takip edilmelidir. Öte yandan, mevzuat uyumlu GBF’lerin hazırlanması ve sağlanmasına yönelik olarak Bakanlık tarafından yapılan duyurular dikkate alınarak, işlemler yürütülmelidir. GBF’lerin Bakanlığa bildirilmesi (sisteme yüklenmesi) gerekmektedir. Duyurular kapsamında gerektiğinde güncellenmiş GBF’lerin sağlanması gerekmektedir.
Güncellenen son kayıt tarihlerinde kayıtların tamamlanması, ürünlerin mevzuat uyumlu olarak pazara sunulabilmek, rekabet gücü, kesintisiz üretim/ticaret, insan sağlığı ve çevrenin korunması, sürdürülebilirlik, dengeli işgücü ve maliyet planlaması ve sonraki mevzuat yükümlüklere hazır bulunmak (ör, polimerlerin kaydı) için fırsat oluşturmaktadır.
