PCB’ler (Poliklorlu Bifeniller), organoklorin ailesinden bir grup sentetik yağ benzeri kimyasaldır. İlk olarak 1881’de teknik literatürde tanımlanmış olup 1920’lerin sonlarında ticari üretime başlanmıştır. Uzun yıllar elektrikli ekipmanlarda (özellikle de transformatörlerde) yalıtım olarak yaygın şekilde kullanılmıştır. Toksik yapıları anlaşılınca 1980’lerin başında kullanımları yasaklanmıştır.
Yaban hayata ve insanların üreme, nörolojik ve bağışıklık sistemlerine zarar verdiği ve kansere neden olduğu belirlenen toksik maddelerdir. Bulunduğu ortamda stabil ve bozunması çok yavaş gerçekleştiği için kontamine olduğu gıdadan, tüketen canlıya kadar ciddi sağlık problemlerine neden olabilmektedir.
PCB’lerle ilgili en önemli sorunlardan biri de mikroorganizmaların yağlı kısımlarında toplanmalarıdır. Organizma ile su arasındaki bu konsantrasyon faktörü bir milyon kadar olabilir. Mikroorganizmalar besin zincirinin yukarısındaki hayvanlar için besin haline geldikçe, konsantrasyonlar daha da yükselerek besin zincirindeki her bir canlıyı ciddi şekilde etkileyebilmektedir.
İnsanların yoğun şekilde PCB’ye maruz kalma durumunda kanser, depresyon, tükenmişlik hissi ve düşük kilolu doğum vb. gibi olumsuz etkiler görülebilmektedir. Ayrıca spesifik olarak, vücuttaki PCB’ler östrojeni taklit ettiğinden, çocuk doğurma çağındaki kadınlar ve bebekleri üzerinde çeşitli gelişim ve üreme bozuklukları görülebilmektedir. Öyle ki ABD Ulusal Bilimler Akademisi Komitesi, PCB’lerin, ölçümleri mevcut çevresel kirleticiler içerisinde en büyük potansiyel kanserojen riske sahip olduğunu belirtmiştir.
Çevre ve canlılar üzerindeki risklerinin anlaşılması üzerine dünya üzerinde PCB kullanımı yasaklanmış olup maddenin bertaraf edilmesi için uluslararası sözleşmeler yapılmıştır. Bu konuda bazı önemli gelişmeler şöyledir:
- 1976: PCB ve 12 kirli madde ABD’de yasaklandı.
- 1983: PCB üretimi Almanya Federal Cumhuriyeti’nde yasaklandı.
- 1987: PCB’ler Fransa’da yasaklandı.
- 1989: Basel Sözleşmesi imzaladı.
- 1993: PCB’ler Türkiye’de yasaklandı.
- 1995: Akdeniz’i korumak için Barcelona Sözleşmesi (1992’deki bazı uluslararası sözleşmelerden sonra) imzalandı.
- 1996: PCB’ler Avrupa genelinde yasaklandı.
- 2001: Kalıcı Organik Kirleticilerin (KOK’lar) azaltılması için Stockholm Sözleşmesi imzalandı.
- 2004: PCB’ler, Stockholm Sözleşmesi’nin yürülüğe girdiği yıl dünya genelinde yasaklandı.
Türkiye, PCB ve türevlerinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerini azaltmak amacıyla 2001’de Stockholm Sözleşmesi’ni imzalamış ve 2009’da yürürlüğe koymuştur. Ayrıca AB uyum sürecinde; PCB’lerin ve PCT’lerin ortadan kaldırılmasına ilişkin 16.09.1996 tarihli ve 96/59/EC sayılı Avrupa Komisyonu Direktifi’nin uyumlaştırılmasıyla hazırlanan Yönetmelik 27.12.2007 tarih ve 26739 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Trafo yağı analizinde de Grup 3 sınıfında bulunan PCB analizinin I.S EN 61619:1999 metoduna göre akredite bir laboratuvarda her bir trafo için yılda en az bir kez yapılmasını ve değerlendirilmesini tavsiye ediyoruz.
Analiz Sonuçlarına göre PCB değeri;
- PCB < 50 ppm ise; PCB içeren ekipmanların çapraz kontaminasyonları önlenmelidir, düşük PCB içeriğine sahip olsa bile tüm PCB içeren ekipmanlar 2028’den önce imha edilmelidir.
- 50 ppm < PCB < 500 ppm ise; kılavuzda belirtilen koruyucu yöntemler uygulanmalıdır ve 2025’e kadar bertaraf edilmelidir.
- 500 ppm < PCB ise; ekipmanlar uzaklaştırılmalıdır ve yetkili tesislerde imha edilmelidir.
Sonuç itibarıyla her bir analiz sonucuna göre risk yönetiminin yapılması ve neticesinde ivedi bir şekilde aksiyon planları uygulanması gerekmektedir. Yağ analizi ise; aksiyon planlarının içinde bulunması, iş sağlığı güvenliği, sürdürülebilirlik gibi hedeflerinize ulaşmada yol gösterecektir. Risk almayın, ölçümleyerek kontrol altına alın.
Kaynakça:
– “Guide for Polychlorinated Biphenyl (Pcb) Management of Insulating Oil in South Africa”, I. A. R. Gray, 2004
– “Identification, Management, and Proper Disposal of PCB-Containing Electrical Equipment used in Mines”, Dan Bench, U.S. Environmental Protection Agency
– “Türkiye’deki Poliklorlu Bifenillerin (PCBS) Çevreyle Uyumlu Yönetimi İçin Rehber”, Jean Hetzel ve Ömer Hallaç, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve UNIDO Tarafından Yayımlanan Kılavuz, 2017
