Genişletilmiş üretici sorumluluğu programlarının başarısı, döngüsel ekonomi anlayışının uygulandığı sektörlerde çarpıcı örneklerle görülmektedir. Bu bağlamda İtalya’da 1982 yılında 691 nolu Kararname ile kurulan “Kullanılmış Madeni Yağlar Ulusal Konsorsiyumu (CONOU)”, kullanılmış yağların toplanması ve yeniden üretimi konusunda küresel bir model olarak dikkat çekmektedir. CONOU, üreticilerin müşterilerinden atık yağları toplayarak yeniden üretim sağlayan ilk kurumdur ve bu modeli ile Avrupa’da lider bir konuma sahiptir.
Başarıya Giden Yol
CONOU’nun 2022 yılına ait sürdürülebilirlik raporları, bu modelin etkileyici performansını ortaya koymaktadır. Yıl boyunca toplanan toplam 181.000 ton kullanılmış yağdan 118.000 ton baz yağ ve 38.000 tondan fazla bitüm ile gaz yağı üretilmiştir. Bu başarı, %98,3 gibi etkileyici bir rejenerasyon oranı ile Avrupa ortalaması olan %61’in çok üzerindedir. İtalya modeli, geri kazanım konusunda sektörel standartları yeniden tanımlamış ve atık yağın değerlendirilmesi için etkili bir altyapı kurmuştur.
Çevresel Kazançlar
CONOU modeli, ekonomik faydalarının yanı sıra çevre üzerindeki olumlu etkileriyle de öne çıkmaktadır. 2022 yılında, 64.000 ton CO₂ eşdeğeri sera gazı emisyonunun önlenmesi, su kullanımında %29 tasarruf sağlanması ve arazi tüketiminde %77’lik bir azalma, bu sistemin çevreye katkısını gözler önüne seren başlıca verilerdir. Ayrıca, partikül emisyonlarının azaltılması sayesinde, bu emisyonların neden olduğu hastalık vakalarında %91 oranında bir düşüş kaydedilmiştir. Kükürt dioksit emisyonlarında %84, kloroflorokarbon emisyonlarında ise %90 oranında azalma sağlanmıştır. Bu göstergeler, çevre dostu yaklaşımların hem doğaya hem de insan sağlığına olan katkılarını açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca, doğal kaynakların korunmasına yönelik bu adımlar, çevreye olan olumsuz etkilerin uzun vadede daha da azaltılmasını sağlamaktadır.
Ekonomik ve Sosyal Katkılar
Madeni yağ rejenerasyonu sayesinde elde edilen ekonomik kazançlar da dikkate değerdir. CONOU modeli, ham petrol ithalatından 130 milyon avro tasarruf sağlarken, tedarik zincirinde 1.216 kişiye de istihdam yaratmıştır. Bu başarı, İtalya genelinde 103.000 noktadan kullanılmış yağ toplayan rejenerasyon şirketlerinin organize çalışması sonucunda gerçekleşmiştir. Toplama süreci, mikro toplama olarak adlandırılan yöntemle organize edilmiş ve toplamanın %47’si bu sistemle gerçekleştirilmiştir. Bu sistemde, küçük atölyelerden sanayi tesislerine kadar her noktadan yağ toplanmış ve toplayıcılar, depolanan yağların kalitesini analiz ederek sürece uzmanlıklarını katmıştır. Toplama verileri bölgesel olarak da dikkat çekicidir; kişi başına düşen yağ toplama oranı Kuzey’de 3,9 kg, Merkez’de 2,6 kg, Güney ve Adalar’da ise 2,1 kg olarak gerçekleşmiştir. Rejenerasyon, bu sistemin temel taşıdır; gelişmiş teknolojiler sayesinde yeniden üretilen madeni yağlar, geleneksel yöntemlerle petrolden elde edilen yağlarla eşit kaliteye sahiptir. Ayrıca, bu süreçler ekonomik faydaların yanı sıra İtalya’nın enerji bağımsızlığını artırma ve yerel kalkınmayı teşvik etme konularında da önemli rol oynamaktadır.
Tarihsel Perspektif ve Avrupa’ya Etkiler
İtalya, kullanılmış madeni yağların geri kazanımına ilişkin ilk yasasını 1940 yılında çıkararak bu alanda öncü bir ülke olmuştur. CONOU’nun başarısı ise özellikle son yıllarda Avrupa için bir örnek oluşturmuş, diğer ülkelerde atık yağın yakılmak yerine rejenere edilmesine yönelik politikaların benimsenmesine katkı sağlamıştır. Bu durum, döngüsel ekonomi ilkelerine dayalı politikaların yalnızca çevresel değil, aynı zamanda ekonomik sürdürülebilirlik açısından da ne kadar kritik olduğunu göstermektedir.
Sonuç
CONOU’nun ortaya koyduğu İtalya modeli, kullanılmış madeni yağların yeniden kazanımı konusunda büyük bir potansiyel sunmaktadır. Sadece ekonomik kazançlar değil, çevresel ve sosyal faydaların da bu modelle entegre edilmesi, döngüsel ekonomi anlayışının bir başarı hikayesi olarak görülmesini sağlamıştır. Avrupa ortalamalarının çok ötesinde olan bu yaklaşım, gelecekteki politika ve uygulamalar için önemli bir rehber niteliğindedir. Bu model, kaynakların daha verimli kullanıldığı, atıkların azaltıldığı ve sürdürülebilir bir geleceğin mümkün olduğu bir sistemin en somut örneklerinden biridir.
Kaynaklar:
- Materia Rınnovable, EPR per gli oli usati: il modello vincente di CONOU (2023), https://www.renewablematter.eu/epr-oli-usati-modello-vincente-conou
- Agenzia Nova, Environment: 98% of used oils are regenerated with Conou. The interview with President Piunti (2023), https://www.agenzianova.com/en/news/environment-with-conou-regenerated-98-of-used-oils-the-interview-with-president-piunti/
- Lubes’N’Greases, Italy’s Model for Waste Oil Regeneration (2024), https://www.lubesngreases.com/lubereport-americas/9_44/italy-a-model-for-europe-waste-oil-regeneration/