BORA KIRAZLILAR
Makine Mühendisi
Gema Oil Madeni Yağlar Teknik ve Private Label Ürünler Uyum Müdürü
Endüstriyel dünyada, makinelerin sorunsuz çalışmasını sağlamak bir sanattır. Bu sanatın en önemli malzemelerinden biri de şüphesiz gres yağıdır. Doğru gresin seçimi, makinaların ömrünü uzatırken, performanslarını da maksimum düzeye çıkarır. Makinaların kalbi olan rulmanlardan, ağır sanayi ekipmanlarına kadar geniş bir kullanım alanına sahip olan gres, doğru seçildiğinde adeta bir mucize yaratıyor. Makine Mühendisi Bora Kirazlılar saha tecrübelerinden yola çıkarak; gresin kalitesini belirleyen faktörlerden ideal kullanım koşullarına endüstriyel bakımın bu vazgeçilmez unsuru hakkında önemli bilgiler veriyor.
Vasat bir baz yağdan iyi bir gres çıkmaz.
Katıklardan tutun da pişirilme prosesine kadar greslerin kalitesini etkileyen birçok faktör olmasına rağmen, yağlamayı gresin içindeki yağın yaptığını unutmamak gerekir. Sıvı yağlarda geçerli olan tüm tribolojik kurallar, gresler için de geçerlidir. Örnek olarak, yüksek viskozite indeksine sahip baz yağından üretilmiş bir gres, yükselen sıcaklıkla yağın viskozitesini daha stabil koruyacağından, temas eden yüzeyler arasında yağlama filminin kopmasını önler. Yağ filminin korunması demek, sürtünmenin ve dolayısıyla arızanın oluşmaması demektir.
Mükemmel gres olmaz, optimum gres olur.
Greslerin değerlendirilmesinde 12 adet kriter vardır. Bu kriterlerin hepsini en üst düzeyde tutmak, kimyasal olarak imkân dâhilinde değildir. Zira bir özelliği yukarı çektiğiniz zaman diğer bazı özellikleri geri çeker veya yok eder. Bu sebeple ürün bilgi formunda ürünleri değerlendirirken dikkatli olmak gerekir ki testlerde elde edilen en üst değer, uygulamada her zaman en iyi sonucu alacağınız anlamına gelmez.
EP katığı bazen dost bazen düşmandır.
Extreme Pressure katıkları, aşırı yük altında yağ filmi koptuğunda, temas eden yüzeyler arasında, ara bir katman oluşturarak iki yüzeyin temasını engelleyen kimyasal maddelerdir. Ancak EP katıkları, eğer rulmana binen fiili yük, rulmanın teorik olarak taşıyabileceği katalog değerinin, %15’inden fazla ise kullanılması gerekir. Bunu hesaplamak her zaman mümkün olmadığından, pratik olarak düşük devirli rulmanların EP katığı ihtiyacı olduğu varsayılır ki bu da her zaman doğru değildir. Özet olarak EP katıkları ihtiyaç doğduğunda kullanılmalıdır. Örneğin elektrik motorlarında EP katıklı greslerin kullanımı, korozif yapısı olan EP katıklarının elektrik motoru sargılarına zarar vermesinden dolayı uygun değildir.
NLGI sınıfı önemli bir parametredir.
Greslerin sertlik derecesini belirleyen NLGI sınıfı bazı durumlarda anlamlı farklar yaratır. Genel olarak rulmanlarda NLGI 2 sınıf yaygındır. NLGI 3 ise yer çekimi etkisinde olan dikey mil rulmanlarında, iç çapı 150 mm’den büyük rulmanlarda ve makaslama efektinden çokça etkilenen kapaklı rulman greslerinde başarı sağlayabilmektedir. NLGI 1 ise iğneli rulmanlarda ve merkezi sistemlerde 2 numaranın, basılma güçlüğü çektiği yerlerde tercih edilir.
Sıcaklık değerlendirmesi rulman ve gresin ömrünü belirler.
Bir diğer önemli konu ise rulmanların çalıştığı sıcaklıklara göre gres seçimi yapılmasıdır. Normal de bir rulman 40 – 70 C sıcaklıklar arasında çalışmalıdır. Isıyı arttıran proses sıcaklıkları, yüksek devir, ağır yük ve yetersiz yağlama gibi faktörler olmasına rağmen, çoğu zaman kullanıcılar çok yüksek sıcaklıklara dayanan gresleri talep ederler ve gereksiz yere daha çok ücret öderler. Rulmanların önemli bölümü 120 – 150 C sıcaklık aralığında yoğunluğu azalmaya başlayan SAE 52100 rulman çeliğinden üretilir ve bu sıcaklıklarda yüzey sertliklerini kaybetmeye başlamasından dolayı rulmanlar zorlanmaya başlayacaktır. Bu sebeple rulmanların konumu ve yükü, makine tasarımcısı tarafından bu sıcaklıklara maruz bırakılmayacak şekilde tasarlanmıştır. Özet olarak rulmanın çalıştığı sıcaklığın tam olarak belirlenmesi önemlidir. Ancak sıcaklık dayanımı yüksek olan bir gres kullanmakta ‘önleyici’ bakım uygulaması olarak da değerlendirilebilir.
Greste mekanik stabilitenin iyi olması demek uzun rulman ömrü demektir.
Greslerde mekanik stabilite pratik anlamda gresin, rulman içinde çalkalanma ve kesme etkisi altında, formunu kaybetmeme ölçüsüdür. Sahadaki anlamı ise zamanla yumuşamaması veya sertleşmemesidir. Lityum sabunlu greslerin mekanik stabilitesi iyi olduğundan genel rulman gresi olarak kabul görür. Lityum kompleks greslerin fiber matriks yapısı yani yağı tutan ‘süngerimsi’ dokusu lityum sabunlu greslerden daha sağlam olduğundan, mekanik stabilite konusunda daha da başarılıdır. Greslerin mekanik stabilite özelliği, ASTM D 217 testinin 100000 işlenmiş penetrasyon uygulaması ile belli olur. Bu testte elde edilen sonuçların, 60 strok ile elde edilen sonuçlar dan çok farkı olmaması beklenir.
Bora Kirazlılar Kimdir?
Endüstriyel Bakım ve Yağlama uzmanı olan Bora Kirazlılar, kariyerine Zorlu Holding’te makine bakım mühendisi olarak başlamıştır. 2007 yılında ilk basımı yapılan ve yaklaşık 100 sayfası madeni yağlarla ilgili olan ‘Endüstriyel Bakım’ isimli kitabını çıkartmıştır. 8 yıl BP-Castrol Endüstriyel Yağlar Türkiye Teknik Müdürü olarak görev yaptıktan sonra, Gema Oil’in deneyimli ekibine katılmıştır.
