Havacılık endüstrisi, uçuş güvenliği ve operasyonel verimlilik açısından en yüksek teknik standartları gerektirir. Bu standartların sağlanmasında kullanılan madeni yağlar ve gresler, motorlardan aktarma organlarına, hidrolik sistemlerden iniş takımlarına kadar kritik görev üstlenir. Modern uçak ve helikopter sistemleri, ileri mühendislik çözümleriyle karmaşık yapılara sahiptir ve bu yapıların performansı, güvenliği ve sürekliliği doğru yağlama stratejilerine bağlıdır. Kullanılan yağlayıcılar yalnızca sürtünmeyi azaltmakla kalmaz; aynı zamanda soğutma, korozyon önleme, kir tutma ve conta dostu çalışma gibi çok yönlü işlevler de sunar.
Hava araçlarında kullanılan yağlar üç ana kategori altında incelenebilir:
- Motor Yağları (Pistonlu motorlar ve türbin motorlar için)
- Hidrolik Sistem Yağları (Uçuş kontrolü, iniş takımı gibi sistemlerde)
- Gresler (Rulmanlar, mafsallar, menteşeler, aktarma parçaları)
Ayrıca, soğutucu akışkanlarla entegre çalışan yağlar ve dişli kutusu yağları (ör. helikopter rotor şanzımanları için) da özel sınıfta yer alır.
Motor Yağları
- Türbin Motor Yağları
Jet ve turboşaft motorlarında kullanılan yağlar, sentetik ester bazlı olup yüksek sıcaklık dayanımına sahiptir. Bu ürünler -54°C ila 204°C arasındaki geniş sıcaklık aralığında etkin performans gösterir. Genellikle MIL-PRF-23699 standardına uygun viskozite sınıfında formüle edilirler. Yüksek oksidasyon direnci sayesinde uzun süreli operasyonlarda kimyasal stabilitelerini korurlar.
- Piston Motor Yağları
Genel havacılıkta yaygın olarak kullanılan pistonlu motorlar, özellikle hafif ve eğitim amaçlı uçaklarda tercih edilir. Bu motorlarda kullanılan yağlar genellikle mineral bazlı veya sentetik yapıda olup, SAE 50 ve SAE 100 gibi yüksek viskozite sınıflarına sahiptir. Yaklaşık 80°C ila 115°C arasında optimum çalışma sıcaklığı sunan bu yağlar, 100°C’de viskozite stabilitesini korurken 200°C’ye kadar termal direnç gösterebilir. Antioksidan, deterjan ve dispersan katkılarla zenginleştirilmiş formülasyonları sayesinde karbon birikimini engeller ve uzun süreli motor temizliği sağlar.
Hidrolik Sistem Yağları
Havacılıkta kullanılan hidrolik sistem yağları, uçak ve helikopterlerde iniş takımı, uçuş kontrol yüzeyleri, fren mekanizmaları ve rotor sistemleri gibi kritik bileşenlerin hassas ve güvenilir hareketini sağlayan güç aktarım ortamlarıdır.
Bu özel sıvılar, yüksek viskozite indeksine sahip sentetik bazlı formülasyonlarla geniş sıcaklık aralıklarında kararlılık gösterir; aynı zamanda sürtünme azaltma, sızdırmazlık sağlama, sistemin soğutulması ve metal yüzeylerin korozyona karşı korunması gibi çok yönlü görevler üstlenir.
Yangına dayanıklılık özelliğiyle dikkat çeken fosfat ester bazlı hidrolik yağlar, özellikle yüksek sıcaklıkta çalışan sistemlerde tercih edilirken, mineral bazlı versiyonlar düşük sıcaklık performansı için idealdir. Bu yağların MIL-PRF-5606, MIL-PRF-83282 gibi askeri standartlara uygunluğu ve elastomerlerle kimyasal uyumluluğu, uçuş güvenliği açısından kritik bir değerlendirme unsurudur.
Gresler
Havacılıkta kullanılan gresler, helikopter rotor başlıkları, iniş takımı mekanizmaları, flap sistemleri, burun tekerleği yönlendirme sistemleri ve rulmanlar gibi yüksek yük altında çalışan bileşenlerin güvenli ve uzun ömürlü çalışmasını sağlamak için tercih edilir.
Bu gresler genellikle sentetik ester veya perfluoropolyether (PFPE) bazlı olup, lityum kompleks, bentonit, poliürea ve organik killer gibi kalınlaştırıcı sistemlerle formüle edilir. Geniş bir sıcaklık aralığında (-73°C ila +177°C) kararlılığını koruyabilen bu ürünler, suya ve kimyasallara karşı yüksek direnç gösterir. Özellikle düşük buharlaşma oranı ve mekanik stabilite, havacılık uygulamalarında kritik performans kriterleri arasında yer alır. Kullanılan greslerin MIL-PRF-23827 ve MIL-PRF-81322 gibi askeri spesifikasyonlara uygunluğu, uçuş güvenliği açısından temel gerekliliklerdendir.
Helikopter Dişli Kutusu Yağları
Helikopterlerde, ana rotor ve kuyruk rotor sistemlerini birbirine bağlayan dişli kutularında, yüksek basınç dayanımı ve darbe yüklerine karşı direnç sağlayan EP katkılı özel yağlar kullanılır.
Bu yağlar genellikle polialfaolefin (PAO) veya ester bazlı sentetik formülasyonlara sahiptir ve ani sıcaklık artışlarına karşı kararlılık gösterir. Anti-köpük ve anti-korozyon katkıları, sistemin uzun ömürlü ve güvenli çalışması açısından kritik öneme sahiptir. Kullanılan ürünler genellikle DEF STAN 91-100 gibi askeri standartlara veya Bell ve Airbus Helicopters gibi OEM üretici onaylarına uygunluk gösterir.
Helikopterlerin rotor sistemleri, transmisyon kutuları ve swashplate mekanizmaları sürekli değişen yük ve titreşim altında çalıştığından, bu sistemlerde kullanılan yağlayıcıların yüksek film dayanımı, titreşim altında stabilite, düşük sıcaklıkta akışkanlık ve uzun servis ömrü gibi özellikleri taşıması gerekir.
Havacılıkta kullanılan yağlar ve gresler, uçuş güvenliği, sistem dayanıklılığı, bakım maliyetleri ve operasyonel verimlilik açısından kritik öneme sahip, görünmeyen fakat vazgeçilmez mühendislik bileşenleridir. Gelişmiş formülasyonlara sahip bu ürünlerin doğru sistemlerle eşleştirilmesi, performans ve emniyetin temelidir. Bu nedenle seçim sürecinde yalnızca teknik özellikler değil, aynı zamanda üretici onayları, saha tecrübeleri, bakım döngüleri ve sürdürülebilirlik kriterleri birlikte değerlendirilmelidir.
Gelişen teknolojilerle birlikte yağlayıcıların işlevsel kapsamı genişlemekte; bu ürünler, sistem gereksinimlerine uyum sağlarken çevresel etkileri azaltacak biçimde yeniden tasarlanmaktadır.
