Çalışmalarını, çevrimiçi etkinliklerini yakın takip ettiğim Avrupa Yağlama Yağı Üreticileri Birliği (UEIL), üyelerine sürdürülebilirlik yolculuklarında rehberlik ederek, Avrupa Yeşil Mutabakatı uyarınca 2050 yılına dek iklim nötr olma hedefine katkıda bulunmalarını sağlama temel amacıyla Sürdürülebilirlik Kurulu ardından Mart 2019’da Sürdürülebilirlik Görev Gücü (SGG) oluşturdu. Sürdürülebilirlik yönetimi için liderlik yapan SGG “Gezegen ve yereldeki çevresel etkileri azaltan, insan ve toplum için fayda yaratan, güvenli, kaynak tasarrufu sağlayan teknoloji ve prosesleri kullanan yenilikçi tesislerin yağlayıcıları için “Sürdürülebilirlik” tanımı yaptı. Çevre; Sağlık ve Güvenlik; Toplum ve Ekonomi öncelikli başlıklarında Karbon Ayak İzi (KAİ) ve Enerji Verimliliği için Çevre Çalışma Grubu ile İletişim Çalışma Grubu görevde. Kuruluşların sürdürülebilirlik stratejisi geliştirmesi, sürdürülebilirlik raporlaması yapması, raporlarını kamuya açması, kaynaktan son kullanıma yaşam döngüsünde biyoçeşitlilik kaybına, kirliliğe ve iklim değişimine mümkün en az olumsuz etkiye sebep olarak üretim ve ardından en iyi atık yönetimli tüketim tetikleniyor.
Sürdürülebilir yağlayıcıların yaşam döngüsünde atık yağ yönetimi mühimdir. Faydalı kullanım ömrünü tamamlamış atık yağ çimento, kireç, çelik üretimlerinde yakıt olarak kullanılabilir. Atık yağ, yakıt ve/veya baz yağ üretimi için yeniden rafine edilebilir. Atık yağ kömür, petrol, doğal gaz gibi hidrokarbon kaynağı, kıymetli bir ham maddedir. Atık yağdan üretilmiş (Geri dönüştürülmüş) baz yağ sektörümüzde döngüsel ekonomideki konumu ile ayrıcalıklı yere sahiptir. Geri dönüştürülmüş baz yağ ile formüle edilerek piyasaya sunulan yağlayıcılar kulllandıkları yerde yaşam döngüsü etkilerini olumlu etkileyerek, başta KAİ olmak üzere kuvvetli avantajlar yaratır.
UEIL yapılanmasındaki Avrupa Geri Dönüşüm Rafinerileri Grubu (GEIR) atık yağa değer katan kuruluşların çatı örgütü. GEIR’ın her yıl farklı bir ülkede yaptığı genel toplantısı 8 Eylül 2022 tarihinde, Kuruluş ve Kurtuluşun Kenti Bilecik’te, üyesi TAYRAŞ Baz Yağ Rafinerisi’nde yapıldı. Almanya, Belçika, Birleşik Krallık, Finlandiya, Fransa, İspanya, İsveç, İtalya ve Portekiz’den altısı çevrimiçi 19 kişi TAYRAŞ’ın konuğu olurken, rafineri ileri dönüşüm teknolojisi teknik övgüler aldı. GEIR Başkanı Marco Codognola “GEIR olarak doğru yolda olduğumuzun kanıtı TAYRAŞ gibi teknolojisi güçlü, değerli bir yatırımın Türkiye’de gerçekleştirilmiş olmasıdır. Büyüyeceğiz ve dünyamızı daha temiz, daha yaşanabilir yapacağız” dedi. TAYRAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Afşin “Avrupa’nın teknolojisi güçlü rafinerilerinin yöneticileri TAYRAŞ’ta buluştu. Rafinerimizin mevcut en iyi teknolojiye sahip, ileri dönüşüm rafinerisi olduğu konuklarımızca vurgulandı. Yatırımımız onurumuz” dedi.
Teknik ağırlamada gururumuz mevzuatımızın gücü oldu. Bilindiği üzere 23 Aralık 2020’de değişiklikleri yapılmış Atık Yağ Yönetmeliği’mize göre yağlayıcı üreticileri piyasaya sürdükleri madeni yağ miktarının; 2021 yılı için %10, 2022 yılı için %15, 2023 yılı için %20, 2024 yılı için %25 ve sonraki yıllarda Bakanlığın belirleyeceği hedeflerdeki atık yağı toplamakla yükümlü olup, madeni yağ üretiminde; 2022 yılı için %8, 2023 yılı için %12, 2024 yılı için %15 ve sonraki yıllarda Bakanlığın belirleyeceği oranlarda atık yağdan üretilmiş baz yağ kullanılması, ithal edilen baz yağlar dâhil edilmeksizin zorunludur. Bu zorunlu kullanım oranı sektörümüzün ivmesidir.
TAYRAŞ Genel Müdürü Aydın Özbey’den edindiğim veri ve öngörüsüne göre Türkiye’miz için görünüm şu şekilde:
⦁ Yağlayıcı tüketimi: 470.000 ton (PETDER 2020)
⦁ 2020 yılı baz yağ tüketimi(En Az %25): 352.000 ton
⦁ 2020 yılı katkı maddesi tüketimi(En çok %25): 117.000 ton
⦁ 352.000 ton baz yağ için yönetmeliğe göre hesaplanan geri dönüştürülmüş baz yağ kullanım miktarı:
2022: 28.200 ton
2023: 42.300 ton
2024: 52.875 ton
⦁ Rafinasyon tesisi sayısı: 7
⦁ Rafinasyon tesisleri işleme kapasitesi: 117.000 ton
⦁ Rafinasyon tesislerinin hesaplanan baz yağ üretim kapasitesi: 76.200 ton
⦁ Mevcut kurulu kapasite zorunlu harmanlama için gerekli miktar üzerinde
⦁ Toplanabilir atık yağ miktarı: 235.000-305.000 ton
⦁ Toplanabilir atk yağ miktarı hesaplanan baz yağ üretim kapasitesi üzerinde
⦁ 2022, 2023, 2024 ve 2025 yılları için belirlenen zorunlu harmanlama oranlarının sırasıyla %4, % 6, %8 ve %10 olarak revize edilmesi ulusal yarar arz etmekte
Bu bilgiler ışığında atık yağ sektörününün bileşenleri olarak hepimizin çok çalışması gerekiyor. Çok. Bilindiği gibi, maalesef ülkemizde tüm atıkları toplama ve ayırmada başarımız yeterli değil. Giderek artan toplama oranları olsa da, atık potansiyelimize göre atık işleme tesislerine girebilen atık, daha doğru deyişle işlenebilen ham madde miktarı az. Atık yağda da olan bu toplama sorunu çok ciddi. Yasa dışı, insan ve doğa sağlığına olumsuz etkili kullanımlar (motorine karıştırma, seralarda ve iş yeri sobalarında yakma gibi) ekonomik kazanç ve istihdam artışını da etkiliyor. Bu problem atık yağ yeniden rafinasyon tesislerinin kapasite kullanım oranlarını da düşürüyor. Büyük kayıp. Çünkü atık yağ yerli petrol demek. Atık yağı ne kadar çok toplayıp işlersek hem iç tüketimde hem de geri dönüştürülmüş baz yağ ihracatındaki başarımız artar. Hem çevremiz, hem iklimimiz, hem ekonomimiz kazanır. Mevzuat gücümüz denetimlerle güçlendirilirken, Atık Yağ Yönetmeliği’mizin tanımladığı yağ ve atık yağ üreticileri; yetkilendirilmiş kuruluş ve rafinasyon tesisleri yükümlülükleri tam uygulanmalı. Kurulu kapasitenin ekonomimizde tam değer yaratması için zorunlu harmanlama oranlarının artırılması resmi erkimizin münasip görüşü için sektörel bir gerçek. Böylece yeni yatırımların da önü açılacaktır. Bu güzel ülkemiz hepsini hak ediyor.
