Hidrokarbon kökenli yağlama yağı ile ambalajı birlikte tüketiciye ulaşana dek yaşam döngüsünde hem akçeli maliyete hem de çevresel maliyete sebep olur. Faydalı kullanım ömrünü tamamlayan yağlayıcı ve ambalajı da yüksek çevresel maliyet yaratır. Yağlayıcı ve ambalajına atık dendiğinde elimizde yine hidrokarbon, diğer deyişle kıymetli ham madde olur. Yağlayıcı ve ambalajı üretimi ithal kaynaklara bağlı iken atık yağlayıcı ve ambalajı yerli kaynağımız olur.
Hidrokarbon kökenli yağlayıcı ve ambalajlarının çevresel maliyetinin etkisini Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD) çalışması ile ortaya koyarak başta Karbon Ayak izi (KAİ) ve Su Ayak İzi (SAİ) olmak üzere tüm çevresel etkileri azaltabiliriz. Bu döngüde ambalajlama ayrı önemli konuma sahiptir. Çünkü ambalajlama tüketime giren yağlayıcının sebep olduğu Toksiklik; Ekotoksiklik; Solunum; Radyasyon; Ozon Tabakası İncelmesi; Alan Kullanımı; Asidifikasyon; Ötrofikasyon; Biyoçeşitlilik; Fosil Kaynaklar; Mineraller; Toprak – Su – Hava Kirliliği ve İklim Değişikliği için sebep olunanlara ve İnsan Sağlığı; Ekosistem Kalitesi; Kaynakların Tükenmesi için zararlara adeta misli ile etki eder. Sözün özü güzelim gezegenimiz, insan ve doğa sağlığı için YDD sonuçları ile ambalajlamanın etkileri teknik mümkün en aza indirilerek sürdürülebilir üretim ve tüketim başarılmalıdır. Burada kimya endüstrimize ve biz kimya mühendislerine büyük görev düşmektedir.
Gezegenimizin kaynaklarını doğrusal ekonomide (çizgisel) “üret – tüket – at” üçlemesi ile kullandıktan sonra en iyi atık yönetiminin uygulanması ile atık çıkarmama; atığı kaynağında en aza indirme; yeniden kullanım; geri dönüşüm; geri kazanım; bertaraf öncelikleme sırası ile zincir ekonomisinde ilerlerken atık ürünlere ve enerjiye dönüşüyor. Lakin yine zincir dışı atık oluşuyor. Atık bertarafı sadece mecburi durumlar için tercih edilmesi gereken, aslında hiç istenmeyen son aşama. Günümüzde atığın döngüsel ekonomide neredeyse sıfır atık hedefli üretim – tüketim zincirinde, ham madde olarak ekonomik artı değere sahip olması mühim. Atıktan döngüsel ekonomide, ileri dönüşümle (yukarı dönüşüm; upcycling) yeni, katma değeri yüksek ürünler elde ediliyor. Atık yaşam ömrü uzarken kullanılan üretimin girdileri ve ürünler de daha uzun ömürlü oluyor. İleri dönüşüm ile atıktan sanat ve atıktan ürüne gidişte atığın kimyasının bilinmesi ve yaratıcılık esastır. İşte bu bağlamda yağlayıcı ambalajının üretiminde YDD ve ambalaj ekotasarımı önem kazanırken atık ambalajın döngüsel ekonomide değer yaratması tartışılamaz konumda.
Avrupa Birliği (AB) 2050 iklim hedefleri doğrultusundaki stratejik vizyonunda tanımlı sera gazı salımlarını azaltacak rekabetçi sanayi ve döngüsel ekonomiye ulaşma yolu “Yeni Daha Temiz ve Daha Rekabetçi Bir Avrupa için Döngüsel Ekonomi Eylem Planı, COM (2020) 98” kapsamında Avrupa Yeşil Mutabakatı yol haritası içinde yer alıyor. Temmuz 2021 tarihli ülkemizin Yeşil Mutabakat Eylem Planı kapsamında da “Yeşil ve Döngüsel Bir Ekonomi” başlığında YDD ve Ekotasarım tanımlı. 2024 – 2028 Dönemi 12’nci Kalkınma Planı ve çalışmaları süren İklim Değişikliği Eylem Planı ile Döngüsel Ekonomi Eylem Planı var. Döngüsel ekonomi çifte kazanç demek. Hem akçeli maliyet hem de gezegene maliyet için. AB döngüsel ekonomi ile yılda 600 milyar euro kazanç, üretim girdilerinde %20 oranında düşüş ve 2035 yılında 500 milyon ton sera gazı salım azaltımı öngörüyor. Güzelim ülkemizin önünde de bu sayıların cazibesi yağlama yağı sektörümüz ve atık iş dünyamız için bekliyor. Çok çalışalım. Çok.
Bu gidişatta yağlama yağı ambalajlamada işlevsellik ve ekotasarım önem kazanırken en iyi tedarik zincirli sürdürülebilirlik yönetimi için döngüsel ekonomi hızla ilerliyor. “İnsan + Gezegen İçin” diyen Sürdürülebilir Ambalajlama Koalisyonu (SPC) bu konunun lider sesi. Üretici sorumluluğu; Ekotasarım; Geri dönüşüm etiketlemesi; Standartlar; Veri tabanı; Ödül başlıklarında takibat için: https:// sustainablepackaging.org
Yağlama yağı ambalajlamada sektörde yeni malzeme seçenekleri; atık plastik azaltımı; geri dönüştürülebilir malzemeli ambalaj kullanımı; navlun maliyetini düşürecek daha hafif ambalajlar; yenilikçi tasarımlar; esnek paketleme öne çıkan konular. Başta plastik, alüminyum olmak üzere metalik malzemeler kutu, şişe, bidon, varil, konteynerlerle yağlayıcının paketlenmesi, depolanması ve taşınmasında mühim. Kullanıcı dostu paketleme, döngüsel ekonomide iklim dostu yapılmalı. Yapılabilir. Her yerde yağlayıcı var. Her yerde de paketleme için yeni çözümler kuruluşlarımızın yeni hedefi olmalı. Olabilir. Kolay gelsin.
