Gresler, baz yağlar ile genellikle metal hidroksitlerin asitlerle reaksiyonu sonucu oluşan ve yarı sıvıdan katıya kadar değişen kıvamlarda olan, kullanım yerlerine göre çeşitli performans katkılarıyla desteklenen pastamsı yağlama maddeleridir.
M.Ö. 1400 yıllarında Mısırlılar zeytinyağı ve kireçten gres yaptıkları ve bu yağlayıcıları çeşitli araç teker muylularında kullandıkları belirlenmiştir. Sanayi çağının başlamasından sonra 1870’lerde sodyum (Na), 1880’lerde kalsiyum (Ca) ve Alüminyum (Al) ve İkinci Dünya Savaşı sırasında büyük atılım gösteren lityum ve kompleks sabunlu greslerin üretimi başlamıştır. İlk baryum (Ba), lityum kompleks (LiX) ve alüminyum (Al) sabunlu greslerin patentleri 1952 yılında tescillenmiştir.
Satış miktarları göz önüne alındığında, diğer yağlama maddeleri ile karşılaştırıldığında miktarın daha az olması, greslerin diğer yağlayıcılara göre düşük kaliteli ya da yaygın olarak kullanılmaması anlamına gelmez. Aksine, gresler tamamen bilgi, araştırma, Ar-Ge ve yenilik gerektirdiği ve üretimlerinin diğer yağlayıcılara göre daha zor olması, daha uzun yağlama periyodu ve yağ ömrü sunmasının bir sonucudur.
Metal sabunlu gresler, dünyada en çok kullanılan gres türleridir (%80-85). Metal sabun içermeyen gresler ise daha spesifik sektörlerde ve proseslerde kullanılmaktadır. Artık günümüzde yeni teknoloji olan “Kalsiyum Sülfonat Kompleks” gresler diğer birçok gres türünün yerini almaktadır.
Modern yağlama greslerinden ne bekleriz?
Eğer çalıştığınız sektörde veya proseste;
- Yüksek hızla çalışan rulmanlar
- Yağlama noktası zorluğu nedeniyle uzun ömürlü yağlama süresi isteği
- Çok yüksek ve çok düşük sıcaklıklarda çalışan rulman ve yataklar
- Sisteminizdeki elastomer ve plastik contalara karşı nötr
- Bakım ve onarım maliyetlerinde azalma
- Merkezi yağlama sistemlerine uyumu sayesinde az işçilik
- Sessiz çalışma
- Ve daha fazlası var ise
kesinlikle gres kullanmalısınız.
Nasıl elde edilirler?
Bir metal sabun, kimyasal bir sabunlaşma sürecinde elde edilir. Bir yağ asidi bir metal hidroksitle reaksiyona girer. Bu reaksiyon prosesinde açığa metal sabunu ve su çıkar. Bu iki reaksiyon ürünü de nötrdür, bu nedenle de bu kimyasal reaksiyona ‘nötralizasyon reaksiyonu’ da denir.
Tablo 1. Reaksiyonda kullanılan yağ asitleri
Yağ asitleri hayvansal veya bitkisel yağlardan kimyasal ayırma (asitte veya alkalin ortamda) yoluyla elde edilmektedir. Bu proseste, gliserol (çok bağlı alkol) yan ürün olarak ortaya çıkar ve sistemden çekilir.
Reaksiyonda kullanılan metal hidroksitleri
Metal sabun gresleri basit ve kompleks sabun gresleri olarak sınıflandırılır. Adından da anlaşılacağı gibi, basit bir sabun üretimi, kompleks bir sabun üretimi kadar zor değildir. Basit sabun üretimi için, hidroksitle nötralizasyon reaksiyonuna giren bir tip yağ asidi kullanılır.
STEARİK ASİT + LİTYUM HİDROKSİT = BASİT SABUN
Elde edilen basit sabun ayrıca ‘lityum basit sabunu’ diye de adlandırılır. Lityum basit sabunu ve mineral yağ (baz yağ) içeren gresler en çok kullanılan standart greslerdir.
Adından da anlaşıldığı üzere kompleks sabun gresi üretimi daha karmaşıktır, elde edilmesi uzun sürer ve basit greslere göre daha derin ürün teknik bilgisi gerektirir. Kompleks sabun gresi üretimi için, bir hidroksit iki farklı yağ asidi ile sabunlaştırılır:
STEARİK ASİT + ALUMİNYUM HİDROKSİT = KOMPLEKS SABUN
BENZOİK ASİT
Bahsi geçen tüm “metaller” bilinen baz yağlarla birleşerek kompleks sabun greslerinde kullanılırlar (Mineral, PAO, Ester, Poli Glikol, Silikon, PFPE). Böylece, açıkça tanımlanmış uygulamaların ihtiyaçlarını karşılamak için, çok spesifik ve özellikli farklı ürünler elde edilir.
Efsun ACAR
Kimya Mühendisi
Vario Mühendislik ve Üretim Teknolojileri A.Ş.
Üretim Koordinatörü
