Türkiye’nin Hidro-İşlem Teknolojisiyle Atık Madeni Yağlardan Yüksek Kalitede Baz Yağ Üretilebilen İlk ve Tek Tesisi: TAYRAŞ Baz Yağ Rafinerisi
Yıllık 60.000 ton atık madeni yağ işleme kapasitesiyle Türkiye’nin ilk Grup II baz yağ rafinerisini kuran TAYRAŞ, liderlik ettiği ileri rafinasyon teknolojisiyle doğaya, iklime ve ülke ekonomisine katkı sağlıyor.
TAYRAŞ’ın Bilecik’te faaliyet gösteren ve T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “stratejik yatırım” olarak tanımlanan Baz Yağ Rafinerisi, UEIL ve GEIR üyelikleriyle de ülkemizi dünyada başarıyla temsil ediyor.
TAYRAŞ Baz Yağ Rafineri’sini ziyaret ederek Proses ve Operasyon Müdürü Ertuğrul Kılıç ile bir araya geldik ve tesislerinin üretim kapasitesi, teknik yeterlilikleri ve ürün kalitesi hakkında sektörümüze ilham veren keyifli bir sohbet gerçekleştirdik.
Tesisinizin kuruluş amacı ve üretim kapasitesinden bahseder misiniz?
TAYRAŞ Baz Yağ Rafinerisi’nin kuruluş amacı; mevcut en ileri rafinasyon teknolojisini kullanarak fosil kaynak tüketimini azaltmak ve çevreci teknolojilerden yararlanarak atık madeni yağları yüksek katma değerli ve daha düşük karbon ayak izine sahip baz yağlara dönüştürmektir.
Rafinerimizde atık madeni yağların işlenerek yüksek katma değerli Grup-II baz yağlara ileri dönüştürülmesi sağlanmakta ve atık yağların neden olduğu çevre kirliliğinin önüne geçilmektedir. Böylelikle dışa bağımlı olduğumuz bir ürün, yerli ve milli kaynaklardan temin edilmiş olunmakta ve cari açığın azaltılmasına katkı sağlanmaktadır. Rafinerimiz teknoloji transferi, nitelikli iş gücü yetiştirme ve istihdam sağlam açısından ülkemizin kalkınmasına destek olurken; yeniden üretime sokulan baz yağlar ile dolaylı vergi gelirlerine (ÖTV ve KDV) ciddi katkı sağlanmaktadır.
Rafinerimiz; T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından TIDRABASE Baz Yağ üretim teknolojisi ve yatırımın boyutu, sağlanan istihdam, TIDRABASE Baz Yağları ile ithalata bağımlılığın azaltılması noktasında sağlanan katkı gibi birçok değerlendirme kriteri gözetilerek “Stratejik Yatırım” kapsamına alınmıştır.
Tesisinizin teknik alt yapısı ve sahip olduğu teknolojiyi anlatır mısınız?
TAYRAŞ Baz Yağ Rafinerisi’nin kurulumunda, proje ve tasarım aşamasından itibaren önemli uluslararası araştırma ve iş birliklerinden faydalandık ve bu alanda mevcut en iyi teknolojiyi ülkemize kazandırmayı hedefledik. TAYRAŞ’ta başarıyla uygulanan bu ileri teknolojinin tedarikçisi, bir Amerikan teknoloji tasarım ve mühendislik şirketi olan Sequoia Energy & Environment’dir. Ekipmanlarımız ABD, Hindistan, Almanya, Hollanda ve Türkiye’de üretilmiştir.
TAYRAŞ’ın profesyonel mühendislik ekibi; tedarik, geliştirme, kurulum, devreye alma ve işletme süreçlerine liderlik ederek bu alanda büyük tecrübe kazandı. Bu teknoloji transferiyle TAYRAŞ teknik ekibi, ileri teknoloji baz yağ üretim rafinerisi alanında anahtar teslim tesis kurup işletmeye alabilecek önemli bir teknolojik birikime sahip olmuştur.
TAYRAŞ, Rafinasyon ve madeni yağ sektöründe Avrupa’nın köklü sivil toplum örgütlerinden Bağımsız Avrupa Madeni Yağ Üreticileri Birliği (UEIL) ve Avrupa İleri Dönüşüm Endüstrisi (GEIR)’de Türkiye’yi temsil ediyor.
Bilecik’teki rafineride atık yağlar önce kompleks bir distilasyon sürecinden geçiriliyor ve daha sonra yüksek basınç altında uygulanan hidro-işlem ile saf / üstün nitelikli baz yağ haline geliyor.
Okurlarımıza rafinerideki üretim süreci hakkında bilgi verir misiniz?
Rafineri süreçleri öncelikli olarak atık yağların tesise kabulü ile başlar. Motor yağı değişim noktalarından toplanan atık motor yağları ile endüstriden toplanan atık madeni yağlar uygun araç ve ekipmanlarla tesise nakledilir ve geçici depolama alanına alınır. Atık yağlar 17025 Akreditasyonuna sahip laboratuvarımızda Atık Yağların Yönetimi Yönetmeliği’nin belirlediği limitlere göre analiz edilir ve teknik spesifikasyonlara uygun olması halinde tesise kabulü yapılır.
Kabulü yapılan atık yağlar depolandıktan sonra dört aşamalı vakum distilasyonu (damıtma) süreci başlar. Bu süreçte atık madeni yağların içerisinde bulunan atık suların ve hafif uçucuların uzaklaştırma işlemi ve katkı maddelerinin bozulmasıyla oluşan atıkların ayrılmasıyla dip ürün olarak asfalt bakiye ve orta ürün olarak distilatlar elde edilir. Hafif uçucular ve bozulmuş katkı maddelerinden ayrıştırılan distilatlar rafinerideki hidro-işlem ünitesinde işleme tabi tutulur.
Hidro-işlem prosesinin önemi nedir?
Rafinerimiz, Türkiye’de hidro-işlem teknolojisi kullanarak atık madeni yağlardan yüksek kalitede baz yağ üretilebilen ilk ve tek tesistir. Günümüzde bu alanda lider teknoloji hidro-işlem teknolojisidir. Hidro-işlem için gereken hidrojen de tesisin içinde üretilmektedir. Hidro-işlem prosesinde kükürt uzaklaştırma işlemi ve doymamış hidrokarbonların doymuş bir yapıya dönüştürülmesi sağlanıyor. Böylelikle düşük kükürt içeriği, yüksek doymuş hidrokarbon içeriği ve yüksek viskosite indeksi gibi özellikleriyle son ürün olarak yüksek kalitede baz yağ (TIDRABASE) üretimi gerçekleşiyor.
TAYRAŞ Baz Yağ Rafinerisi laboratuvar yeterliliği açısından önemli. Laboratuvardaki çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?
Rafinerimizde TÜRKAK tarafından TS/EN ISO 17025 akreditasyonuna sahip bir laboratuvarımız bulunuyor. Atık madeni yağların, rafineri ara ürünlerinin ve son ürünler olan baz yağların analizleri dünya standartlarında en güncel ve en gelişmiş ölçüm cihazlarına sahip laboratuvarımızda yapılıyor. TS 13369 standardında belirtilen baz yağ parametrelerinin analizi ve rafineriye kabulü yapılan atık madeni yağların mevzuata uygun şekilde kontrolü de laboratuvarımızda yapılıyor.
Tüm bu teknolojik altyapı ve teknik süreçler sonunda ortaya çıkan ürün kalitesinden bahseder misiniz?
TAYRAŞ Baz Yağ Rafinerisi’nde üretilen baz yağ, uluslararası değerlendirme kriterlerini belirleyen API (Amerikan Petrol Enstitüsü) baz yağ sınıflamasına göre Grup II ve II+ kalitesinde tanımlanmakta ve bu tanım, yüksek kalitede bir baz yağı ifade etmektedir. Ürünümüz “TIDRABASE” markası adı altında piyasaya sunulmakta ve sahip olduğu niteliklerle “Çevre ve İklim Dostu Ürün” olarak kabul edilmektedir.
Rafinerimizde 2022 yılında üretimine başlanan TIDRABASE Grup II baz yağları, ülkemizde üretimi yapılan ilk Grup II baz yağdır. Grup II baz yağlar Grup I baz yağların tersine yüksek performans gerektiren motor yağlarının üretiminde önemli rol almaktadır.
TIDRABASE üretimi öncesinde Türkiye madeni yağ sektörü bu ihtiyacının tamamını yurt dışından karşılamaktaydı. TIDRABASE’in piyasaya girmesiyle önemli bir ithalat kalemi yerli üretimle karşılanmaya başlanmış ve cari açığın azaltılması bakımından Türkiye ekonomisine katkı sağlanmıştır.
TIDRABASE hangi özellikleriyle çevre ve iklim dostu kabul ediliyor?
Ürünümüz 50 ppm seviyesinde bir kükürt içeriğine sahiptir. Bu değer ham petrolden üretilen baz yağlara göre çok daha düşük bir değer. Ürün; yüksek akmazlık değeri, düşük buharlaşma kaybı, yüksek doymuş yağ yüzdesi ve düşük aromatik hidrokarbon seviyesi ile de diğer baz yağlardan ayrışıyor.
Bu özellikler madeni yağ üreticilerinin performansı yüksek madeni yağ üretimlerinde ana ham maddeleri olan baz yağlar için tercih ettiği önemli özellikler. Baz yağın özellikleri ne kadar iyi ise madeni yağ üretiminde kullanılan katkı maddelerinin oranı da o kadar düşük olmaktadır.
1 litre atık yağın 1 milyon litre suyu kirlettiği bilinmekte. Bu nedenle atık yağların düzgün ve yaygın bir şekilde toplanarak, çevre dostu yöntemler ile geri kazanımı çevremiz için büyük önem taşıyor. Diğer yandan ham petrolden üretilen baz yağlar, sınırlı doğal kaynakları tüketiyor. Kaldı ki 100 birim ham petrolden ancak 1-3 birim arasında baz yağ üretilebilirken, ileri rafinasyon teknikleri sayesinde 100 birimlik atık yağdan 70 birim baz yağ üretilebiliyor. Bu da çok ciddi verimlilik farkı anlamına geliyor.
TAYRAŞ’ın ürettiği TIDRABASE Grup II baz yağları, Türkiye’de üretimi yapılan ilk Grup II baz yağ olma özelliğine sahip.
TAYRAŞ Baz Yağ Rafineri’sinde üretim süreçleri neredeyse tamamı otomasyon sistemiyle Proses Kontrol Odası’ndan yönetiliyor.
Yeniden Rafinasyon İşlemi; atık yağlardan her türlü kirleticinin, oksidasyon ürünlerinin ve partiküllerin giderilerek ulusal veya uluslararası standartlar ve teknik şartnameler ile kullanım amacına uygun yüksek saflıkta orijinal yağ elde etmektir.
TAYRAŞ’ın ileri rafinasyon teknolojisi; düşük kükürt miktarı, atıktan ürüne dönüşüm, atık madeni yağlardaki kirleticilerin hidro-işlem ile arındırılması, ham petrole bağımlılığın azaltılması ve verimlilik açısından çevreye katkı sağlıyor.
İleri rafinasyon teknolojisinin çevreye faydası ve verimliliği konusunda uluslararası bir kabul var mı?
Tabii. Bağımsız ve uzman bir kurum olan GEIR (Avrupa Rafinasyon Endüstrisi Birliği) tarafından yapılan Karbon Ayak İzi ve Yaşam Döngüsü Analizinde atık madeni yağlardan hidro işlem tekniği ile baz yağ üretiminin ham petrolden üretilen baz yağlara göre toplam karbondioksit emisyonlarında %50’den fazla azalma sağladığı belirlenmiştir. Yine aynı çalışmaya göre bu tekniğin, iklim değişikliği sonucu doğuran kirletici ve sera gazı emisyonlarına neden olan diğer kirleticilerde yine ham petrolden üretilen baz yağlara göre 6 – 8 kat avantaj sağladığı görülmüştür. Ülkemizde bu çevreci teknolojiye liderlik eden TAYRAŞ; Yeşil Mutabakat, Döngüsel Ekonomi, İklim Değişikliği, Sürdürülebilirlik ve Karbon Ayak İzinin Azaltılması çalışmalarında madeni yağ sektörünün ihtiyaç duyduğu ve duyacağı en önemli çözüm ortağı haline gelmiştir.
Çalışmalarınızın ödül aldığını da biliyoruz. Okurlarımıza bu ödülleri de duyurmak isteriz.
Memnuniyetle. TAYRAŞ’ın çevreye, ülke ekonomisine ve sektörümüze katkısı kısa sürede adından söz ettirdi ve peş peşe iki prestijli ödül kazandı. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından düzenlenen “8. Verimlilik Proje Ödülleri”nde büyük bir başarıya imza attık. Toplam 593 projenin katıldığı yarışmada finale kalan 24 proje arasına girdik ve “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler” kategorisinde 1.’lik kazandık. Strong Bosses Dergisi tarafından üçüncüsü düzenlenen “Türkiye İnovasyon Başarı Ödülleri Töreni”nde de “Yılın Sürdürülebilir İnovatif Geri Dönüşüm Şirketi” ödülünü aldık. Motivasyonumuzu ve heyecanımızı arttıran bu ödülleri sürdürülebilirlik alanındaki başarımızın kanıtı olarak görüyoruz.
Atık madeni yağların toplanması ve ekonomiye kazandırılması konusunda toplumsal bilinç ve farkındalığı arttırmak çok önemli. Bu konuda istenen noktada olduğumuzu düşünüyor musunuz?
Endüstrimizin ve günlük hayatımızın önemli bir parçası olan madeni yağlar için çevreyle uyumlu ve dikkatli bir atık yönetimi gerekiyor. Toprağa ve suya dökülen atık yağların yarattığı kirliliği temizlemek hayli maliyetli. Türkiye’de yılda yaklaşık 650 bin ton düzeyinde madeni yağ tüketilmekte ve yaklaşık 300 – 350 bin ton seviyesinde atık madeni yağ oluştuğu tahmin edilmektedir. Atık madeni yağlar, maalesef genellikle kayıt dışı pazara gitmekte; 10 numara yağ, sahte mazot olarak kullanılmakta. Bu durum hem verimlilik ve vergi kaybı açısından ülke ekonomisine zarar vermekte hem de çevre ve iklim açısından ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.
Atık madeni yağ yönetimini yönetmeliklere uygun şekilde yapıp ileri rafinasyona tâbi tutar ve baz yağ olarak yeniden endüstrinin kullanımına sunabilirsek ülkemizin cari açığına yıllık 300 milyon dolar seviyesinde katkı sağlamış oluruz. Zira madeni yağ sektörü olarak yılda 500 bin ton seviyesinde baz yağ ithal ediyoruz. Ayrıca atık yağların kayıt dışı şekilde yakıt olarak kullanılması veya akaryakıta katılması nedeni ile oluşan dolaylı vergi kayıplarının yıllık 200 milyon dolar seviyesinde olduğunu düşünürsek ileri rafinasyonla sağlanan ekonomik faydanın daha da fazla olduğunu tahmin edebiliriz. Bu nedenle atık madeni yağların doğru bir şekilde toplanması konusunda paydaşlarımızda ve halkımızda bilinç ve farkındalık oluşmasını çok önemsiyor ve ülke genelindeki atık madeni yağ toplama ve taşıma araçlarımızla bu sürece katkı sağlıyoruz.
